انقلاب الکترونیک

بسیارى از متخصصان آینده نگر بر این عقیده اند که در سال هاى اخیر انقلابى مشابه انقلاب صنعتى به وقوع پیوسته است. انقلاب صنعتى تصویر نهایى و روابط اقتصادى دنیا را متحول ساخت و انقلاب الکترونیک نظیر آن جهان را به «عصر اطلاعات» وارد و بسیارى از جنبه هاى اقتصادى، اجتماعى و فرهنگى حیات بشر را دستخوش تحولى عمیق نموده است. یکى از ابعاد این تحول، تغییرات عمیقى است که در روابط اقتصادى بین افراد، شرکت ها و دولت ها به وجود آمده است. مبادلات تجارى بین افراد با یکدیگر، شرکت ها با یکدیگر و افراد با شرکت ها و دولت ها به سرعت از حالت سنتى خود که عمدتاً مبتنى بر مبادله بر مبناى اسناد و مدارک کاغذى است خارج و به سوى انجام مبادلات از طریق بهره گیرى از سیستم هاى مبتنى بر اطلاعات الکترونیکى در حرکت است.

بسیارى از متخصصان آینده نگر بر این عقیده اند که در سال هاى اخیر انقلابى مشابه انقلاب صنعتى به وقوع پیوسته است. انقلاب صنعتى تصویر نهایى و روابط اقتصادى دنیا را متحول ساخت و انقلاب الکترونیک نظیر آن جهان را به «عصر اطلاعات» وارد و بسیارى از جنبه هاى اقتصادى، اجتماعى و فرهنگى حیات بشر را دستخوش تحولى عمیق نموده است. یکى از ابعاد این تحول، تغییرات عمیقى است که در روابط اقتصادى بین افراد، شرکت ها و دولت ها به وجود آمده است. مبادلات تجارى بین افراد با یکدیگر، شرکت ها با یکدیگر و افراد با شرکت ها و دولت ها به سرعت از حالت سنتى خود که عمدتاً مبتنى بر مبادله بر مبناى اسناد و مدارک کاغذى است خارج و به سوى انجام مبادلات از طریق بهره گیرى از سیستم هاى مبتنى بر اطلاعات الکترونیکى در حرکت است.

تجارت الکترونیکىElectronic Commerce) EC)، با استفاده از امکانات و اطلاعات الکترونیکى بسترى را به وجود آورده است که به دلیل سرعت، کارایى، کاهش هزینه ها و بهره بردارى از فرصت هاى زودگذر عرصه جدیدى در رقابت گشوده است تا آنجا که گفته مى شود عقب افتادن از این سیر تحول نتیجه اى جز منزوى شدن در عرصه اقتصاد جهانى نخواهد داشت. تجارت الکترونیکى که تا چندى قبل به تعداد معینى از شرکت ها محدود مى گردید در حال ورود به عصر جدیدى است که در آن تعداد زیادى از اشخاص و مصرف کنندگان حضور دارند. به هر حال با قانونمند شدن تجارت الکترونیک در ایران بستر مناسبى براى استفاده از آن در زمینه هاى مختلف فراهم شده است. یکى از کاربردهاى تجارت الکترونیک، در بیمه ها است و در این راستا «بیمه الکترونیک» از اهمیت شایانى برخوردار است. بیمه الکترونیک جایگزینى براى گردش فعالیت هاى دستى به منظور انجام کارهاى بیمه بر روى محیط شبکه و یا با استفاده از سیستم کارت هاى هوشمند بوده و عامل مؤثرى در تسریع و سهولت فرآیندهاى بیمه اى است. بیمه الکترونیک از جمله مواردى است که تاکنون در ایران کمتر مورد استفاده قرار گرفته؛ در حالى که به علت گستره حجم تبادل و ثبت اطلاعات در بیمه، نیازمند استفاده بیشتر از فناورى هاى نوین در عرصه اطلاعات و اطلاع رسانى در بیمه هستیم. از نکات قابل توجه در بیمه الکترونیک درصورت هماهنگى با سیستم هاى بانکى، بیمارستانى و... آن است که منجر به ارتقاى آن سیستم ها نیز مى شود. در این طرح از آنجا که تبادلات مالى فردى و تجارى تحت اینترنت توسط طرح شتاب، یکپارچه سازى بانکدارى الکترونیکى و ارائه خدمات پول الکترونیکى در تمام بانک هاى کشور، قابل انجام است، استفاده از ساختار منطقى به منظور استفاده از رکوردهاى الکترونیکى هماهنگ، همانند ساختارهاى کاغذى براى مبادلات حساس مانند چک، مستندات حاوى اطلاعات مهم و... ضرورى است.از فواید کلیدى استفاده از سرویس هاى اینترنتى، توانایى ارتباط بیشتر و قویتر با مشتریان است. در این راستا تمام روال هاى کارى به صورت سیستم هاى مکانیزه پیاده سازى مى شوند به طور مثال فناورى وب به همه افراد تحت پوشش بیمه اجازه مى دهد که امکان مشاهده اطلاعات مورد نیاز، انجام عملیات مربوطه و ارائه اطلاعات ویژه مورد نیاز را داشته باشند.

ارزش واقعى این فناورى زمانى مشخص خواهد شد که نه تنها به مصرف کننده، امکان خودسرویسى (دریافت گزارش، ارسال درخواست، تسویه حساب، اطلاع از تغییرات، شرایط بیمه و سیاست هاى بیمه و...) را مى دهد بلکه در کاهش هزینه هاى مربوط به بیمه گران نیز تأثیر گذارده است. در این راستا فناورى هاى مربوط به «شرکت به شرکت»

(Business to Business) فرصت بزرگترى براى کاهش هزینه ها است مضافاً بر اینکه سیستم از اشباع شدن اطلاعات جلوگیرى مى کند چراکه دقیقاً بر اساس نیازهاى بیمه گذاران عمل مى نماید.در فرآیند بیمه توسط اینترنت و کارت بیمه گذار، فعالیت هاى بیمه توسط پایگاه اینترنتى بیمه و کارت هاى هوشمند بیمه گذاران قابل انجام بوده و در کنار این فرایند (جریان کارى)، فعالیت هاى دستى بیمه نیز قابل اعمال و پیگیرى است.تبادل اطلاعات با server بیمه به صورت آن لاین و آف لاین قابل پیاده سازى و از طریق سایت بیمه، ترمینال هاى کارت خوان و مراکز بیمه انجام مى شود. لذا براى امنیت بیشتر انتقال اطلاعات، در زمان عدم تطابق میان اطلاعات(concurrency) تغییرات بر روى server بیمه براساس اولویت ها انجام مى پذیرد. ترتیب این اولویت ها براساس سیاست هاى مؤسسه بیمه تعریف مى شود.فعالیت بیمه توسط سایت بیمه با کنترل هویت بیمه گذار آغاز مى شود. سپس با تکمیل فرم مربوط به فعالیت بیمه مورد نیاز (پیشنهاد، خسارت و...)، اطلاعات فرم تکمیل شده به server اصلى ارسال مى گردد. در این مرحله براساس نوع بیمه نامه درخواست شده، اقدامات لازم و پرداخت حق بیمه توسط طرح شتاب انجام و همزمان با صدور بیمه نامه کارت بیمه گذار نیز صادر مى شود. در پى صدور کارت، وضعیت بیمه نامه از طریق سایت بیمه قابل مشاهده است. کارت صادر شده در حکم معرفى نامه براى بیمه گذار است و از طریق آن اطلاعات بیمه نامه نیز قابل مشاهده است.براى انجام فعالیت هاى بیمه در هر مرحله چه بر اساس اینترنت و چه بر اساس کارت ابتدا باید پذیرش و مدیریت ریسک به منظور جهش هاى کمتر در طول فرآیندها، توانایى بیشتر براى دنبال نمودن و کنترل فرآیندها و بررسى مشکلات قبل از به وقوع پیوستن آنها توسط بیمه گر انجام پذیرد و سپس فعالیت مورد نظر وارد مرحله تایید شده و ادامه یابد. یک راه حل کلى براى اداره کارهاى بیمه در شبکه، اختصاص شخصیت حقوقى براى بیمه گذاران محسوب مى شود.

مزایا و منافع استفاده از بیمه الکترونیک از سه منظر بیمه گر، مراکز طرف قرارداد و بیمه گذار قابل بررسى هستند:

• مزایاى بیمه گر

• سرعت بیشتر در فرآیند صدور بیمه و دریافت خسارت

• افزایش دقت در فعالیت هاى بیمه

• به روزرسانى سیستم مکانیزه بیمه براساس آخرین امکانات سخت افزارى و نرم افزارى

• حذف مراحل زمان بر و هزینه بردارى همچون صدور معرفى نامه، استعلام از مراکز و...

• کاهش فضاى ادارى شرکت بیمه گر به واسطه ایجاد فضاى مجازى

• تشویق بیمه گذاران براى استفاده بیشتر از امور بیمه اى به واسطه اطلاع رسانى کامل

• جذب سازمان ها براى عقد قرارداد با بیمه

• حفظ بیمه گذاران و مراکز طرف قرارداد فعلى

• تسهیل در فعالیت هاى بیمه از جمله زدن سند، گزارش گیرى و...

• امکان اعمال کنترل و مدیریت بیشتر در فعالیت هاى بیمه

• امکان انجام فعالیت هاى بیمه از طریق مراکز بیشتر و دسترسى سهل تر

• امکان انجام هوشمند برخى از فرآیند هاى بیمه از جمله معرفى بیمه گذار به مراکز درمانى فقط با تلفن و یا اینترنت و...

• جلوگیرى از تقلب و جعل

• آنالیز دقیق هزینه ها

• یکپارچگى سیستم مکانیزه بیمه در تمام شعب، سایت بیمه و ترمینال هاى خودپرداز بیمه

• مزایاى شرکت هاى طرف قرارداد

• امکان شناسایى سریع پوشش هاى بیمه اى

• کاهش زمان بازپرداخت به مرکز از سوى بیمه گر

• جلوگیرى از تخلف و تقلب

• امکان صدور بیمه نامه هاى خاص در محل مرکز و بدون مراجعه به بیمه گر

• شناسایى سریع بیمه گذاران

• افزایش مراجعین براى استفاده از امکانات ارائه شده

• شناسایى سریع معرفى نامه

• کاهش هزینه هاى ادارى مراکز مذکور جهت ارتباط با بیمه گر

• افزایش سرعت تعاملات در امور فى مابین مراکز و بیمه گر

• مزایاى بیمه گذار

• افزایش سرعت در شناسایى بیمه گذار واقعى

• کاهش دفعات مراجعه حضورى به شعب بیمه

• عدم نیاز به تکمیل فرم هاى دستى

• امکان مشاهده مشخصات بیمه نامه هاى مربوط به بیمه گذار

• عدم نیاز به ارائه معرفى نامه

• سهولت در پرداخت و دریافت وجوه مرتبط

• کاهش زمان و هزینه استفاده از پوشش هاى بیمه اى و در نتیجه رضایتمندى

• افزایش آشنایى با امور بیمه اى توسط سایت بیمه گر

• امکان اخذ مشاوره رایگان بیمه اى به واسطه اطلاع رسانى دقیق سایت بیمه گر

• امکان برقرارى ارتباط مستقیم (به صورت مجازى) با مدیران و مسئولین در هر زمان و مکان

• دسترسى سریع به آمار و در نتیجه سرعت در تهیه گزارش ها

• چالش هاى پیش رو

راه اندازى و گسترش تجارت الکترونیکى در کشور از جمله بیمه الکترونیک، با موانع و چالش هاى عمده اى مانند نوپا بودن زمینه هاى حقوقى لازم براى استفاده از تجارت الکترونیکى از قبیل مقبولیت اسناد و امضاهاى الکترونیکى در قوانین و مقررات جارى کشور، نوپا بودن سیستم انتقال الکترونیکى وجوه و کارت هاى اعتبارى، محدودیت خطوط ارتباطى و سرعت پایین آنها در انتقال داده هاى الکترونیکى، نبود شبکه اصلى تجارت الکترونیکى در کشور و سخت افزار و نرم افزار مربوط به آن، فراگیر نبودن فرهنگ استفاده از تجارت الکترونیکى و مزایاى آن، هزینه اولیه ایجاد مراکز تجارت الکترونیکى در شرکت ها، کمبود دانش استفاده از تجارت الکترونیکى در برخى از سازمان هاى مرتبط با بیمه، تامین امنیت لازم براى انجام مبادلات الکترونیکى و محرمانه ماندن اطلاعات مربوطه و... روبه رو است که در صورت درنظر گرفتن تمهیداتى جهت رفع این موانع، استفاده از بیمه الکترونیک در کشور به صورت فراگیر قابل انجام خواهد بود.

• مفاهیم استفاده شده

• بیمه گذار: شخص حقیقى یا حقوقى که اموال، مسئولیت، عمر و غیره خود را بیمه کرده و کارت هوشمند و کلمه رمز عبور به سایت بیمه به آن تعلق مى گیرد.

• مراکز صدور: علاوه بر کلیه شعب بیمه در سراسر کشور، مراکزى که نسبت به راه اندازى pos در آنها اقدام به عمل آمده است و نیز از طریق شبکه اینترنت (هر کجا و هر مکان) قابلیت واریز وجه و تهیه بیمه نامه وجود دارد.

•(Point of sale) :Pos دستگاه هاى الکترونیکى هستند که جهت خواندن و نوشتن روى کارت ها استفاده مى شود. کارت هاى هوشمند موجود در بازار، همگى داراى دستگاه pos مخصوص به خود هستند.

• کارت هوشمندsmart cart)1 :) کارت هایى هستند که توانایى خواندن و نوشتن روى chipهاى موجود در آنها وجود دارد و از طریق دستگاه هاى مختلف مى توان به آنها فرمان داد. کارت هاى هوشمند رفته رفته به عنوان اصلى ترین مدرک احراز هویت افراد شناخته شد و حتى از آنها مى توان به عنوان امضا و یا مهرهاى الکترونیک یاد کرد چرا که این نوع کارت ها قابلیت ذخیره سازى انبوهى از اطلاعات شخصى صاحب خود را در حجم بسیار کوچکى فراهم مى آورند و در کنار این اطلاعات با استفاده از روش هاى مختلفى اقدام به بالا بردن امنیت اطلاعات داخلى آن مى نماید. این کارت ها قابلیت نگهدارى اطلاعات را در زمینه اطلاعات پایه شامل اسم، آدرس، جنسیت، تاریخ تولد، کد ۱۱ رقمى و اطلاعات شناسایى (کشورى) مانند شماره شناسنامه، شماره ملى و... دارا هستند. دو مقوله مهم در مورد این کارت ها عبارتند از: ۱- اطلاعات داخلى کارت ها ۲- امنیت اطلاعات داخل کارت ها.در مقوله اول حجم و نوع اطلاعات قابل ذخیره سازى روى کارت مورد توجه قرار مى گیرد. به این ترتیب که با توجه به معمارى اجزاى داخلى کارت (مغناطیس، Microchip) این امکان به وجود مى آید که اطلاعات شخصى کاربران کارت به صورت دیجیتالى روى کارت ذخیره بشود. اطلاعات توسط دستگاه هاى pos که قابلیت پردازش و انجام عملیات روى کارت هاى هوشمند را دارا هستند، روى کارت ثبت مى شوند. حجم اطلاعات قابل ثبت نیز به معمارى داخلى و همچنین تکنولوژى هاى موجود بستگى دارد.در همین راستا کارت هاى هوشمند داراى حافظه در دو سطح طبقه بندى مى شوند که هر سطح داراى سطوح امنیت مختلفى است:

• کارت هایى که بر روى آنها نوارهاى مغناطیسى وجود دارند و pos ها مى توانند با باردار کردن قسمت هاى خاصى از کارت یک الگو را روى آن مشخص کنند که این الگو توسط posهایى از همان نوع و همان سیستم عامل قابل بازیابى هستند. از انواع دیگر این کارت ها کارت هایى است که به جاى مغناطیس از نور براى ذخیره و بازیابى اطلاعات استفاده مى شود. بدین صورت که سلسله مراتب کار با این نوع کارت ها همانند کارت هاى مغناطیسى است و تفاوت آنها در نور لیزر در عملیات خواندن و نوشتن روى کارت در قسمت هاى مشخص است.

• دسته دوم این کارت ها با استفاده از Microchip هاى تعبیه شده روى آنها قابلیت ذخیره سازى اطلاعات را دارا هستند. دستگاهاى pos مربوط به این دسته از کارت ها اطلاعات را مستقیماً در حافظه این نوع کارت ها کپى کرده و پروسسورهاى موجود در این نوع کارت ها اطلاعات را ثبت مى کنند. این نوع کارت ها از امنیت بالاترى نسبت به انواع دیگر نیز برخوردار بوده و از قسمت هایى مانند پروسسور، حافظه ثابت و حافظه قابل تغییر تشکیل شده اند که همگى این قسمت ها بر روى یک لایه از جنس سیلیکون تعبیه شده و توسط کانکتورهاى فلزى روى کارت با دنیاى خارج ارتباط برقرار مى کنند. آسیب پذیرى و عدم اطمینان دسته اول کارت هاى هوشمند در این دسته بسیار کمتر است و از این حیث کارت هاى فوق مقبولیت بیشترى دارند.

• دسته دیگر شامل کارت هایى هستند که داراى پردازنده بوده و مانند کامپیوتر کوچکى است که به همراه port ورودى و خروجى خود عمل مى نماید.

• شبکه:offline در شبکه offline تبادل اطلاعات در یک بازه زمانى خاص با توجه به سیاست هاى در نظر گرفته شده صورت مى گیرد؛ به شکلى که اطلاعات بر روى پایگاه داده ترمینال ثبت شده و در زمان هاى مقرر توسط خطوط ارتباطى PSTN (خطوط تلفن معمولى) به server مرکزى انتقال مى یابد. لازم به ذکر است که این روش شبکه نسبت به شبکه Online از امنیت پایین ترى برخوردار بوده و با وجود مشکل در خط ارتباطى، اطلاعات در server اصلى به روزرسانى نمى شود. همچنین براى جلوگیرى از امکان تقلب مجبور به استفاده از کارت ها و کارت خوان هایى با قابلیت نوشتن و خواندن هستیم که بالطبع هزینه اولیه طرح را تا میزان قابل توجهى بالا مى برد.

• شبکه:online در شبکه Online تبادل اطلاعات بلادرنگ است و با ورود هر کارت هوشمند اطلاعات به صورت لحظه اى از server مرکزى به ترمینال کارت خوان انتقال مى یابد و با کاهش اعتبار و یا به روزرسانى اطلاعات کارت، اطلاعات به صورت مستقیم به روى server مرکزى انتقال مى یابد. در این شبکه ایمنى تبادل اطلاعات بالا و ترمینال کارت خوان از نوع فقط خواندنى است. لازم به ذکر است که این شبکه نیازمند یک ارتباط پایدار و قابل اطمینان است که مى توان آن را توسط خطوط پرسرعت ADSL یا Wireless برقرار کرد.