نقش فناوری اطلاعات در برنامه ریزی منابع سازمان

یکی از آخرین فناوریهای اطلاعاتی در زمینه تحول سازمانها، سیستم برنامه ریزی منابع سازمان(ERP=ENTERPRISE RESOURCES PLANNING) است. هدف اصلی در این فناوری، نفوذ فناوری اطلاعات در تمامی مراحل فعالیتهای یک سازمان یا بنگاه اقتصادی است تا منابع مختلف بتوانند با یکدیگر و رعایت تبادلات منطقی بین هم، خروجی یکپارچه ای را ارائه کنند. در این مقاله به بررسی سیستم نقش فناوری اطلاعات در برنامه ریزی منابع سازمان می پردازیم. در مورد سیر تکاملی ERP توضیح مختصری می دهیم، در ادامه کارکردها و روشهای اجرا، مزایای پیاده سازی ، تعامل و سازگاری سیستم برنامه ریزی منابع سازمان با تجارت الکترونیک و جایگاه آن در لایه های نرم افزاری و سیستم های اطلاعاتی مطالبی ذکر می‌شود و سپس به بررسی توسعه برنامه ریزی منابع سازمان و نقش IT در توسعه ERP و شکل گیری ERP توسعه یافته (ERPII) می پردازیم. در خاتمه نیز به دلایل شکست پروژه های برنامه ریزی منابع سازمان و موانع اصلی موجود درپیاده سازی سیستم برنامه ریزی منابع سازمان اشاره می شود.

تأثیر فناوری اطلاعات بر سفرهای شخصی و حمل و نقل بار

یکی از مهمترین ابزارهای پیشرفت و توسعه در دنیای کنونی بهره برداری دقیق و مؤثر از فناوری اطلاعات است که از دهه 1980 میلادی به بعد ابزار استفاده از این امکانات در جهان ایجاد شد و مهمترین شاخصه آن بهره برداری از فناوری اطلاعات با اینترنت می باشد .

به گزارش روابط عمومی شهرداری تهران، وسعت پیشرفت های صورت گرفته به ترتیبی است که بسیاری از متخصصان،  آینده نگران و اقتصاددانان بر این عقیده اند که سالهای اخیر انقلابی مشابه انقلاب صنعتی به وقوع پیوسته است که جهان را وارد عصر اطلاعات می نماید . این انقلاب بسیاری از جنبه های اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی حیات بشر را دست خوش تحولی عمیق کرده است . یکی از ابعاد این تحول ، تغییرات عمیقی است که در روابط اقتصادی بین افراد ، شرکتها و دولتها به وجود آمده است . مبادلات تجاری بین افراد با یکدیگر ، شرکتها با یکدیگر و افراد با شرکتها و دولتها به سرعت از حالت سنتی خود که عمدتاً مبتنی بر مبادله بر مبنای اسناد و مدارک کاغذی است خارج شده و به سوی انجام مبادلات از طریق بهره گیری از سامانه های مبتنی بر اطلاعات الکترونیکی که به تجارت الکترونیکی معروف می باشد ، در حرکت است .   توسعه استفاده از تلفن های همراه ، کامپیوترهای دستی و سایر ابزار آلات ارتباطی موجب تغییر تعاریف و توانایی های انسان ها در انجام کارها گردیده و موجب رشد و توسعه مقوله هایی نظیر ساعات کاری متغیر و انعطاف پذیر و دور کاری شده است. پیشرفتهای حاصل شده در فناوری اطلاعات ، خانه را به عنوان محلی مناسب برای انجام برخی فعالیتها که قبلاً از طریق حضور در محل کار امکان پذیر بود ، مطرح نموده است . همچنین توسعه استفاده از تلفن های همراه ، کامپیوترهای دستی و سایر ابزار آلات ارتباطی موجب تغییر تعاریف و توانایی های انسان ها در انجام کارها گردیده و موجب رشد و توسعه مقوله هایی نظیر ساعات کاری متغیر و انعطاف پذیر و دور کاری شده است. حمل و نقل بار نیز تحت تأثیر این پیشرفتها در بسیاری از جهات دگرگون گردیده و بدین ترتیب دیگر نمی توان دسترسی را تنها با عواملی نظیر زمان سفر، فاصله و یا هزینه سنجید و پیشرفت های صورت گرفته در زمینه فناوری اطلاعات موجب دگرگونی الگوهای سفر (چه سفرهای شخصی و چه سفرهای باری) خواهد گردید. باتوجه به موارد فوق این مقاله با هدف مطرح ساختن فناوری اطلاعات تأثیرات آن در حمل و نقل مسافر و بار از جوانب مختلف مورد بررسی قرار خواهد داد.  تکنولوژی های مرتبط با فن آوری اطلاعات -- رایانه ها -- اینترنت -- تلفن های همراه و سایر دستگاه های دستی -- سیستم های ارتباطی خصوصی(سیستم های ارتباطی و ردیابی ماهواره ای) -- نرم افزار  تأثیرات بالقوه سیستم فناوری اطلاعات در رفتارهای سفری فناوری اطلاعات از طرق مختلف در انجام سفرهای شخصی تآثیرگذار خواهد بود که می توان به طور خلاصه به موارد ذیل اشاره نمود : -- خریدهای الکترونیکی    -- سایر خدمات الکترونیکی مانند دور درمانی -- اشتغال انعطاف پذیر و دورکاری -- اشتغال موقت و نیمه موقت -- اشتغال متحرک -- آموزش -- سیستم های خودکار اطلاع رسانی به رانندگان وسایل نقلیه شخصی  تجارت الکترونیکی ( مصرف کنندگان ) برای تجارت الکترونیکی تعاریف مختلفی ارایه شده است که اغلب آنها مبتنی بر تجارب گذشته در استفاده از تجارت الکترونیکی بوده است. به طور کلی تجارت الکترونیکی فعالیتهای گوناگونی از قبیل مبادله الکترونیکی کالاها و خدمات، تحویل فوری مطالب دیجیتالی، انتقال الکترونیکی وجوه، مبادله الکترونیکی سهام، بارنامه الکترونیکی، طرح های تجاری، طراحی و مهندسی مشترک، منبع یابی، خریدهای دولتی، بازاریابی مستقیم و خدمات بعد از فروش را در بر می گیرد. در حال حاضر غالب خریدهای الکترونیکی در زمینه های کتاب، نرم افزار، موسیقی، سفر، سخت افزار، البسه و وسایل الکترونیکی انجام می پذیرد و پیشرفت هایی در زمینه خرید اقلام روزمره صورت پذیرفته است. خرید اقلام روزمره از جمله مواردی است که تأثیرات مهمی در رفتارهای ترافیکی به دلیل تداوم و تکرار دارد. البته باید توجه داشت که سفرهای خرید معمولاً به نوعی به سایر فعالیتها از جمله تفریح نیز ارتباط دارد اما در هر صورت انتظار می رود که در سال های آینده شاهد افزایش خرید الکترونیکی اقلام روزمره باشیم.  سایر خدمات الکترونیکی علاوه بر خریدهای الکترونیکی، هرروزه شاهد افزایش استفاده از اینترنت برای خدماتی مانند عملیات بانکی، مکاتبه با ادارات و سازمانهای دولتی برای کسب اطلاعات، پرداخت مالیات، اخذ انواع پروانه ها، سفرها و بسیاری دیگر از فعالیت ها می باشیم. یکی از خدماتی که با گسترش روزمره رو به رو می باشد دور درمانی و یا خدمات پزشکی الکترونیکی است که در آمریکا در سال 2000 میلادی بیش از 33 میلیون مراجعه کننده برای دریافت اطلاعات بهداشتی و درمانی داشته است. توسعه دوردرمانی احتمالاً تنها اثرات غیرمنظمی در فعالیت های روزمره مردم و الگوهای سفر خواهد داشت اما می تواند در رفت و آمدهای افراد سالمند و بیماران تأثیرگذار باشد.  اشتغال انعطاف پذیر و دور کاری فناوری اطلاعات در قالب استفاده از رایانه های شخصی در محل سکونت، اینترنت، فاکس و نامه های الکترونیکی، قابلیت ها و تأثیرپذیری موضوع اشتغال انعطاف پذیر را بیش از گذشته مطرح نموده است. اشتغال انعطاف پذیر دارای مزایای بسیاری در ارتقاء کیفیت زندگی انسان ها شامل انعطاف پذیری بیشتر در انجام و برنامه ریزی فعالیت های مختلف روزانه با سایر افراد خانواده، صرف زمان بیشتر با افراد خانواده و صرفه جویی در زمان سفر می باشد. دور کاری نیز به عنوان نوعی قرارداد قانونی بین کارفرمایان و کارمندان برای انجام فعالیت ها از محل سکونت و یا محل های دیگری که برای کارمند مناسب تر می باشد، مطرح گردیده است. تأثیر دورکاری بر الگوی سفر می بایست از جوانب مختلف مورد بررسی قرار گیرد. برای مثال حذف سفرها به محل کار ممکن است باعث به وجود آمدن سفرهایی با اهداف دیگر و یا حتی سفرهایی در ارتباط با موضوع کاری گردد. همچنین دورکاری و اشتغال انعطاف پذیر می تواند تأثیراتی در انتخاب محل زندگی و محل کار که خود موجب پیدایش الگوهای سفر متفاوتی خواهد گردید نیز داشته باشد. در هر صورت از دیدگاه رفتارهای سفری، پرسش اساسی تعیین میزان تأثیرگذاری فعالیت های مرتبط با اشتغال انعطاف پذیر بر سایر فعالیت های روزمره به ویژه در ارتباط با مسایل ذیل می باشد: -- جایگزینی سفرهای کاری با سایر سفرها به چه ترتیب و با چه اثراتی شکل می گیرد؟ -- سفرهای غیر کاری دستخوش چه تغییراتی خواهد گردید ؟ -- کارمندان چگونه فعالیتهای کاری خود را با سایر فعالیتها انطباق خواهند داد ؟ -- تأثیرگذارترین تکنولوژی ها در تعیین نحوه انجام کار و در نتیجه تغییر الگوهای سفر کدامند ؟  اشتغال موقت و نیمه موقت در برخی از کشورها به ویژه آمریکا ، پیشرفتهای فناوری اطلاعات باعث افزایش تعداد شغل های موقت و نیمه وقت گردیده است . تحقیقات انجام شده حاکی از آن است که سفرهای ایجاد شده در ارتباط با اشتغال تمام وقت و نیمه وقت در مقایسه با شغل های دایم باعث کاهش زمان سفرها و کاهش تراکم ترافیک به ویژه در ساعات اوج         می گردد. با توجه به وضعیت بازارهای تجاری و توسعه روز افزون تجارت الکترونیکی و نیاز به تخصص های مختلف در دوره های زمانی کوتاه مدت ، انتظار می رود که تعداد شغلهای موقت و نیمه وقت در آینده با افزایش بیشتری روبرو گردد که بدین ترتیب تأثیرات این امر در سیستم حمل و نقل و الگوهای سفری می بایست مورد توجه قرار گیرد .  اشتغال متحرک اشتغال متحرک که قرابت نزدیکی با اشتغال انعطاف پذیر دارد،عمدتاً مرتبط با اشتغال خارج از محل کار و یا حتی محل سکونت می باشد. به دلیل تسهیلات فراهم شده از جمله تلفن همراه ، فاکس ، امکان ایجاد ارتباط با اینترنت و نامه های الکترونیکی ، این امکان برای نیروی کاری به وجود آمده که دفاتر کاری متحرک داشته باشند. حتی به دلیل فراهم شدن این تسهیلات، انتخاب محل زندگی در نقاط دورتر از مراکز متراکم شهری نیز فراهم گردیده و برخی از شاغلان، بخشی از فعالیتهای کاری خود را در فاصله نسبتاً دور، بین محل زندگی و محل کار انجام می دهند. پیشرفت های تکنولوژیکی به وجود آمده، توسعه سیستم های هوشمند تلفن و دستگاه های اتصال به اینترنت را موجب گردیده و امکان انجام فعالیت های شغلی در حین حرکت را آسان تر نموده است. بدون تردید افرادی که از این سیستم ها استفاده می نمایند با برنامه ریزی دقیق و بهره وری کامل از زمان، الگوهای سفری خود را به سمت کاهش تعداد سفرها تغییر خواهند داد.  آموزش توسعه سیستم های فناوری اطلاعات به همان ترتیبی که در ساختارهای اشتغال تأثیرپذیر بوده، می تواند در بخش آموزش نیز گزینه های مختلفی را ارایه نماید. آموزش از دور از سال های گذشته به عنوان یکی از روش های آموزش مطرح و تجربیات بسیاری نیز در این زمینه کسب گردیده است (مانند دانشگاه پیام نور). ارسال جزوات و فیلم های ویدئویی آموزشی، استفاده از شبکه های تلویزیونی و ... نیز قبلاً مورد استفاده قرار گرفته است. امروزه با توجه به پیشرفت های کسب شده در زمینه های مختلف فناوری اطلاعات به ویژه به وجود آمدن شبکه اینترنت، امکانات لازم برای آموزش در اوقات مناسب برای افراد و همچنین عدم حضور در کلاس را فراهم نموده است و بسیاری از دانشگاه های معتبر دنیا مطالب درسی استادان را در صفحات اینترنت ارایه می دهند.  بدون تردید و به ویژه در جوامعی که تمایل و تقاضا برای آموزش در سطح بالایی می باشد و هرم سنی جمعیت بیانگر جوان بودن جامعه است ، استفاده از فناوری اطلاعات در امر آموزش می تواند تأثیرات مهمی در تغییر الگوهای سفری آموزشی و کاهش آن داشته باشد . سیستم های خودکار اطلاع رسانی به رانندگان وسایل نقلیه شخصی توسعه فناوری اطلاعات می تواند در بخش اطلاع رسانی حمل و نقل تأثیرات مهمی را داشته باشد . رانندگان وسایل نقلیه قادر خواهند بود که اطلاعات مرتبط با شرایط ترافیک ، پیش بینی وضعیت ترافیک ، تعیین مسیرهای مناسب، آگاهی از خطرات در پیش رو و یا آگاهی از تصادفات و سایر مسایل را به طور خودکار دریافت نمایند . سیستم هایی که بر اساس شبکه اینترنت طراحی گردیده اند می توانند جایگزین سیستم های فعلی که از کارایی مناسبی نیز برخوردار نمی باشند ، گردند .علاوه بر مسایل فوق ، توسعه فناوری اطلاعات می تواند در مباحثی مانند هواپیمایی نیز مورد استفاده قرار گیرد . در هر حال آگاهی دقیق از وضعیت سیستم های حمل و نقل ، تأثیرات مهمی در انتخاب مسیر ، شناسایی مقصد قبل از حرکت و زمان انجام سفر خواهد داشت و این خود می تواند در کاهش تأخیرات و ازدحام در شبکه مؤثر باشد .  »»»    تأثیرات فناوری اطلاعات در حمل و نقل کالا    «««  تغییرات ساختاری در حمل و نقل کالا تقاضا برای حمل و نقل بار و ساختار تشکیلات حمل و نقل بار امروزه به شدت تحت تأثیر تجارت الکترونیکی قرار گرفته و موجب کاهش احجام باری و افزایش حمل و نقل کالا از نقاطی که هیچ گونه ارتباطی با فرستنده و گیرنده کالا ندارند، گردیده است .  سازمان های سنتی در بخش حمل و نقل کالا با توجه به افزایش خریدها توسط تجارت الکترونیکی می بایست توسعه یابند و شرکتهای کوچک تر به منظور خدمات رسانی به ویژه در بازارهای کوچک تر مانند خرید اقلام روزانه شکل خواهند گرفت . در هر صورت فناوری اطلاعات و افزایش تجارت الکترونیکی ، تأثیرات مهمی در روش حمل و نقل بار ، میزان محموله ها و زمان تحویل گذارده است اما در هر صورت به دلیل امکان برنامه ریزی دقیق ، این امر با کارایی و بهره وری بیشتر انجام خواهد پذیرفت .   دنیای حمل و نقل پس از دوران شکوفایی اتومبیل ، هیچگاه با چنین پدیده تکنولوژی رو به رو نگردیده بود و فناوری اطلاعات در سالهای اخیر موجی را آغاز نموده که در آینده نزدیک در بسیاری از وجوه زندگی انسان ها تأثیر گذار خواهد بود .  سیستم های خودکار اطلاع رسانی به وسایل نقلیه باری وسایل نقلیه باری نیز از پیشرفتهای حاصله در سیستم های اطلاع رسانی به وسایل نقلیه شخصی بهره مند خواهند گردید ، ضمن آنکه خدمات خاص و مرتبط با حمل و نقل بار نیز در قالب این سیستم ها شکل خواهد گرفت . این خدمات شامل ارایه اطلاعات در خصوص وضعیت توقف و بارگیری و تخلیه بار در پایانه ها و سایر مسایل مرتبط خواهد بود . استفاده از این سیستم ها با توجه به افزایش حجم تجارت الکترونیکی و نیاز به جابجایی بیشتر کالا ، کارایی سیستم حمل و نقل بار را افزایش خواهد داد .  نتیجه گیری با پیشرفت فناوری برای بسیاری از مردم، خانه به عنوان محلی مناسب برای انجام برخی فعالیتها که قبلاً تنها از طریق محل کار امکان پذیر بود، مطرح گردیده است . علاوه بر آن ، توسعه استفاده از تلفن های همراه، کامپیوتر های دستی و سایر ابزار و آلات ارتباطی موجب تغییر در انجام کارها و برنامه ریزی دینامیکی فعالیتها در حال سفر و یا در موقعیت های خارج از محل زندگی و محل کار گردیده است . فن آوری اطلاعات همچنین موجب رشد و توسعه مقوله هایی نظیر ساعت کاری متغیر و انعطاف پذیر و دورکاری گردیده است . حمل و نقل بار نیز تحت تأثیر پیشرفتهای فناوری اطلاعات در بسیاری از جهات دگرگون گردیده است. استفاده از انواع سیستم های حمل و نقل بار با توجه به فناوری نوین ارتباطی به همراه برنامه ریزی و مسیر یابی دقیق تر و همچنین نرم افزارهای تدوین شده به منظور ردیابی، سایت های تدوین شده برای معرفی بار و مبدأ و مقصد آن به یاری بنگاه های حمل و نقل آمده و همچنین ابزار لازم برای رقابت و حتی شرکت در مناقصه های مرتبط و در نتیجه پایین آمدن نرخهای حمل و نقل را فراهم نموده است . بدین ترتیب دیگر نمی توان دسترسی را تنها با عواملی نظیر زمان سفر ، فاصله و یا هزینه سنجید. هر شخصی که خریدهای خود را از منزل و از طریق اینترنت انجام می دهد و یا از امکانات سیستم های حمل و نقل قبل از انجام سفر آگاهی پیدا می کند ، موجب دگرگونی الگوهای سفر خواهد گردید و این رفتارها در حمل و نقل بار نیز قابل پیش بینی می باشد و به طور کلی محققان می بایست مدل های جدید با در نظر گرفتن تأثیرات فناوری اطلاعات در مقوله حمل و نقل انسان و کالا را تدوین نمایند . برنامه ریزان حمل و نقل و سیاست گذاران نباید از فرصت های مهم ارایه شده توسط سیستم فناوری اطلاعات غافل بمانند . قاعدتاً بخش قابل توجهی از مردم در جوامع مختلف به نحوی از وسایل ارتباطی جهت حذف سفرهای نامطلوب و یا تغییر ساعت و تغییر مسیر برای اجتناب از ساعات و مسیرهای پرتراکم ترافیک ، استفاده خواهند نمود و تجربیات قبلی نشان می دهد که مردم راهکارهای هوشمندی را برای اجتناب از تراکم و پرداخت هزینه های اضافی در رفتارهای سفری ارایه می نمایند . در هر صورت دنیای حمل و نقل پس از دوران شکوفایی اتومبیل ، هیچگاه با چنین پدیده تکنولوژی رو به رو نگردیده بود و فناوری اطلاعات در سالهای اخیر موجی را آغاز نموده که در آینده نزدیک در بسیاری از وجوه زندگی انسان ها تأثیر گذار خواهد بود . زندگی پر مشغله همراه با توسعه روز افزون سفرها و افزایش جمعیت ، انسان ها را بالاجبار به سمت استفاده از تسهیلات فناوری اطلاعات برای کاهش رفت و آمد ها و اجتناب از تراکم ترافیک سوق خواهد داد . در هر صورت تغییرات هر چند کوچک در الگوهای سفری در صورتی که فراگیر شود ، بدون تردید تأثیرات قابل توجهی را در بر خواهد داشت . محققان می بایست در زمینه های ذیل و در صورت بررسی تأثیر پذیری فناوری اطلاعات در کاهش تقاضای سفر ، به امر تحقیقات و جمع آوری آمار و اطلاعات بپردازند : -- فعالیتهای شخصی و دسترسی مجازی -- انتخاب تکنولوژی توسط افراد و خانواده ها -- فعالیتهای سازمانهای حمل و نقل بار -- ارتباطات بین فرستنده و حمل کننده بار -- نقش واسطه ها در حمل و نقل بار  منبع: سازمان حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران

تحولات تکنولوژی و ماهیت مشاغل در عصر اطلاعات و ارتباطات(۳)

1-       وضعیت مشاغل در آینده

اگر مشاغل را به صورت یک درخت فرض کنیم که از دو شاخه اصلی مشاغل بدنی و مشاغل فکری و زیرشاخه‌های مختلف تشکیل شده باشد (شکل5)، تخصص‌های مختلف در برگ‌های آن قرار می‌گیرند. بررسی تاریخی درخت مشاغل نشان می‌دهد که هریک از تخصص‌ها یا حتی گروه‌های شغلی برای خود دوره عمری مشخصی دارند. این مشاغل توسط مشاغل دیگر حذف و یا جایگزین می‌شوند. بعنوان مثال امروزه برنامه‌نویسی سنتی (کدنویسی) بندرت و در شرایط خاص انجام می‌شود و بجای آن ابزارها و محیط‌های نرم‌افزاری بصری مورد استفاده قرار می‌گیرد. در سطوح بالاتر نیز تغییرات شغلی ملاحظه می‌شود. بسیاری از مشاغل بدنی به ماشین و مشاغل خدماتی به نرم‌افزار محول شده است. حرکت عمومی به سمت خودکارسازی است.

آهنگ تغییر و تحول در مشاغل متناسب با آهنگ توسعة تکنولوژی است. تکنولوژی‌های جدید بر ساختار جوامع و فرهنگ‌ها تأثیر گذاشته و نوع و ماهیت مشاغل در جامعه را تغییر و تحول می‌دهند. بنابراین بنظر می‌رسد برخی از مشاغل ناپایدار بوده و پس از مدتی دورة عمرشان به‌ سر می‌رسد.

شکل 6- در گذشته بیشتر مشاغل ذاتاً بدنی و پایدار بودند در حالیکه تحولات اخیر باعث شده که مشاغل جدید بیشتر فکری و ناپایدار باشند.

فکری

بدنی

فکری

بدنی

(الف) مشاغل قدیم

(ب) مشاغل جدید

مشاغل را به دو دستة پایدار و ناپایدار تقسیم می‌کنیم. در هر دورة زمانی، به مشاغلی که طول عمرشان از متوسط طول عمر کاری افراد جامعه بیشتر باشد، مشاغل پایدار گوییم. افراد شاغل در این نوع مشاغل، به نوعی ضمانت شغلی دارند. در گذشته‌های دور، اکثر مشاغل پایدار بودند و هرگاه کسی پیشه‌ا‌ی را برمی‌گزید، حتی چند نسل پس از خودش نیز به انجام آن شغل مبادرت می‌ورزید. در آن زمان تغییر شغل و چند شغلی خیلی معنی نداشت، همانگونه که تغییر تکنولوژی محسوس نبود؛ بنابراین پایداری یکی از مهمترین خصوصیات مشاغل  قدیم بود. به سایر مشاغل که طول عمری کمتر از متوسط طول عمر کاری افراد دارند ناپایدار گوییم. بسیاری از مشاغل امروزه ناپایدار هستند. پیشرفت‌ها و تحولات اجتماعی و تغییر شیوه‌های زندگی و کار، بخصوص دراثر فرآیند خودکارسازی ، باعث حذف یا تغییر سریع کارها گردیده است. این عوامل علل اصلی ناپایداری مشاغل در عصر جدید هستند.

برای آشنایی و تحلیل مشاغل از مدل وضعیت مشاغل (شکل 6) استفاده می‌کنیم. در گذشته فرصت‌های شغلی مبتنی بر بازوی نیروی کار (مشاغل بدنی)، بسیار بیشتر از مشاغل فکری بود؛ در حالیکه روند تغییرات این ارقام را بصورت معکوس برای آینده نشان می‌دهد. در آینده فرصت‌های شغلی مبتنی بر فکر، بسیار بیشتر از مشاغل بدنی هستند. نمودار 6-ب بصورت شتابنده‌ا‌ی درحال شکل‌گیری است. تغییر مشاغل گذشته مانند اجسام فیزیکی که ابزار گذشته بودند، صلب و تدریجی بود، ولی تغییر مشاغل حال و آینده، مثل محصولات نرم‌افزاری و فکری، نرم و سریع است. در اثر سرعت زیاد شکل‌گیری مشاغل آینده، بسیاری از مشاغل آینده ناپایدار خواهند بود. طبق تعریف افراد شاغل در این مشاغل، قبل از اتمام عمر کاری شغلشان را از دست داده‌اند. با توجه به روند تغییر مشاغل، کارگری که شغل خود را از دست داده‌است، سراغ چه کاری برود؟ کاری با سطح دانش کمتر و بدنی‌تر یا کاری با سطح دانش موردنیاز بالاتر و فکری‌تر؟

بر اساس نمودار شکل 6 ، فرد مجبور است سراغ کاری برود که ماهیت فکری بیشتری دارد، چونکه در کار فکری، فرصت بیشتر و در کارهای پایین‌دست و بدنی، رکود رو به افزایش وجود دارد. بنابراین فرد بتحصیل علم، تفکر و رشد فکری نیاز دارد. آموزش و تحصیل در جهت ارتقای سطح شغلی افراد، از ملزومات شغل آینده است. فردی که بخواهد در یک شغل ساکن بماند و تثبیت شود محکوم به فناست. برای کارگر آینده، تخصص و عمیق شدن در یک شغل و ثبات اهمیت ندارد، بلکه رشد و آموزش مهمتر است.

آموزش یکی از شاخه‌هایی است که تخصص‌ها و زیرشاخه‌هایش تغییر می‌کند، ولی خودش همواره موردنیاز است. بنابراین شیوه‌های صحیح آموزش و ارائه مناسب می‌بایست روز به روز مشخص‌تر و تکمیل‌تر گردد. نیاز کلیه مشاغل به آموزش باعث می‌شود که خود آموزش زمینه‌ای برای ایجاد مشاغل باشد.

یکی از معضلات کشور ما، فرهنگ اطمینان شغلی در قالب مشاغل رسمی است. تحلیل فوق نشان می‌دهد که با این فرهنگ، عملاًً روز به ‌روز شاهد بیکاری بیشتری خواهیم‌ بود. یکی از شیوه‌های کمک به اشتغال در کشور، تغییر این ذهنیت و ارائة خدماتی است که مردم را بسمت مشاغل واقعی موردنیاز هدایت کند.

6-  نتیجه‌گیری

رهبر انقلاب در پیام نوروزی بر اهمیت اشتغال مولد تأکید کرده و سال 1380 را سال اشتغال نامیدند. ایشان در پیامی به سران سه قوه عنوان کردند که :

" امروز کشور ما تشنه فعالیت اقتصادی سالم و ایجاد اشتغال برای جوانان و سرمایه گذاری مطمئن است و این همه به فضائی نیازمند است که در آن، سرمایه گذار وصنعتگر و عنصر فعال در کشاورزی و مبتکر علمی و جوینده کار و همه قشرها، از صحت و سلامت ارتباطات حکومتی و امانت و صداقت متصدیان امور مالی و اقتصادی مطمئن بوده و احساس امنیت و آرامش کنند."

ایجاد اشتغال از جنبه‌های گوناگون قابل بررسی است. تکنولوژی یکی از این جنبه‌ها است که در دنیای امروز بیشتر مطرح گردیده است. پیشرفت‌های سال‌های اخیر فرصت‌های شغلی بسیاری را پدید آورده است. بخش اعظمی از این فرصت‌ها مربوط به تکنولوژی اطلاعات است.

در این مقاله به بررسی تأثیر تکنولوژی بر مشاغل و انواع مشاغل مرتبط با تکنولوژی اطلاعات پرداخته شد. تکنولوژی از یکسو در اثر افزایش بهره‌وری، نیاز به نیروی انسانی را کاهش می‌دهد و از سوی دیگر تنوع فعالیت‌ها و مشاغل جدید را باعث می‌شود که برای نیروی انسانی بیشتری اشتغال ایجاد می‌نماید. مشاغلی که می‌توان مورد بررسی قرار داد در دو دستة مشاغل مبتنی بر اطلاعات و مشاغل مبتنی بر صنعت اطلاعات طبقه‌بندی می‌شوند. به دستة اول صنعت اطلاعات و دستة دوم صنعت تکنولوژی اطلاعات گوییم.

براساس آمارهای ارائه شده کشورهای پیشرفته از جمله امریکا سالانه به صدها هزار نفر نیروی کار خارجی در صنعت تکنولوژی اطلاعات نیاز دارند. مسلماً توسعة صنعت اطلاعات باعث توسعة صنعت تکنولوژی اطلاعات می‌شود. نیاز ظاهری برخی از کشورها به نیروی کار در صنعت اطلاعات بخصوص در بخش نرم‌افزار نشان دهندة ایجاد اشتغال وسیع در حوزة صنعت اطلاعات است.

ناپایداری یکی از ویژگی‌های اساسی مشاغل جدید محسوب می‌شود. مشاغل در آینده جنبه‌های فکری بیشتری پیدا می‌کنند. مشاغل بدنی بتدریج کاهش می‌یابند و ارزش خود را ازدست می‌دهند.  بنابر این آموزش و ارتقای معلومات از ملزومات شغلی افراد محسوب می‌شود.

نتایج تحلیل‌های این مقاله بطور خلاصه عبارتند از:

1-           مشاغل مبتنی بر IT نیازمند آموزش مستمر می‌باشند.

2-            اشتباه است که فکر کنیم با  IT می‌توان برای افراد با سطوح سواد پایین شغل ایجاد کرد.

3-           ما نباید تنها از زاویه امنیت به اطلاعات بنگریم. بجای این کار بهتر است فرهنگ‌سازی نماییم.

4-           مشاغل مبتنی بر IT ذاتاً کوچک و گسترده هستند. نباید با تفکر کارخانه‌ای بدنبال ایجاد اشتغال بصورت انبوه باشیم.

 عزم و همت برنامه‌ریزان و مسئولین و سیاست‌های درست و اجرای دقیق قوانین و برنامه‌ها، می‌تواند ما را بسوی کشوری آباد و ملتی سرفراز رهنمون شود. زمینه‌سازی در ایجاد اشتغال برای جوانان کشور وظیفة همة ماست.

7- مراجع

[1] Laudon K.C., Traver C.G. and Laudon J.P., “Information technology and society,” International Thomson Publishing Company, 1996.

[2] UNDP, “Human Development Report 1998,” Oxford University Press, 1998.

[3] Lin H. “Looking the future of the IT Workforce,” IMP, February 2001, www.cisp.org/imp/february_2001/02_01lin.htm

[4] جرمی ریف کین، "پایان کار"، نشر دانش ایران، ترجمة حسن مرتضوی، 1379.

[5] گیلبرت آلن و ژوزف گاگلر، "شهرها، فقر و توسعه"، اداره کل روابط عمومی و بین‌الملل شهرداری تهران، ترجمة پرویز کریمی ناصری، 1375.

[6] نهاوندیان م. و کاجی‌زاده ف.، "تکنولوژی اطلاعات و اشتغال"، مجلة مصاف(مهندسان صنایع ایران فردا)، ش 19و20، پاییز و زمستان 79، ص63-68.

[7] اکرمی‌فر س.ع. "کارآفرینی در عصر اطلاعات و ارتباطات"، همایش کارآفرینی و فناوری‌های پیشرفته، سازمان همیاری اشتغال، 1380.

تحولات تکنولوژی و ماهیت مشاغل در عصر اطلاعات و ارتباطات(۲)

1-       توسعه IT و تحول در مشاغل

در اثر انقلاب اطلاعات، نوع کارها، مشاغل و مهارت‌ها تغییر کرده است. چیزی که مسلم است، نقش IT در این تغییرات از اهمیت بیشتری برخوردار می‌باشد. براساس آمارها در سال‌های اخیر مشاغل مبتنی بر اطلاعات و خدمات مربوطه بالاترین درجه ایجاد شغل را به خود اختصاص داده‌اند. نمودار شکل 1 مقایسه بین مشاغل در حوزه‌های مختلف اطلاعات، خدمات، صنعت و کشاورزی در دو سدة گذشته را نشان می‌دهد. هر چند تعیین دقیق مرزهای این دسته مشاغل امکان‌پذیر نیست و آمارها ممکن است تقریبی باشند، ولی نمودار تقریبی در شکل تصویر مناسبی را برای مقایسه مشاغل ارائه می‌کند.

براساس گزارش توسعه انسانی سازمان ملل (98) وضعیت اشتغال نیروی انسانی در بخش‌های کشاورزی، صنعت و خدمات مانند شکل 2 بوده است. براساس این آمار میزان اشتغال به کشاورزی و صنعت با نرخ‌های پایین و مختلف کاهش و میزان اشتغال به خدمات افزایش یافته است. با توجه به وضعیت رشد مشاغل، ملاحظه می‌شود که جهت‌گیری صحیح بوده است، منتها باید برای عصر اطلاعات نیز آماده بود و نرخ و شتاب بیشتری را بدست آورد. البته رفتارهایی تک‌بعدی که در برخورد با تکنولوژی اطلاعات می‌شود مانعی بزرگ برای پیشرفت کشور است.

تعدادی از مشاغل تولیدی تعدادی از مشاغل خدماتی نجاری، کشاورزی، خیاطی،کارهای ساختمانی، صیادی، جوشکاری. خدمات مسافرتی، درمانی، حقوقی، امنیتی، مشاوره و خرید، بنگاه معاملات، خدمات پس از فروش، تعمیر و نگهداری، رانندگی، فروشندگی، پرستاری، آرایشگری، باغبانی، رفتگری و آشپزی. شکل 3- نمونه هایی از مشاغل خدماتی و تولیدی.

در عصر اطلاعات مشاغل کوچک 1 بسرعت رشد می‌کنند. این مشاغل به صور گوناگون و متنوع پدید می‌یابند. مشاغل کوچک به مشاغلی با نیروی کار کمتر از 10 نفر گفته می‌شود. گزارشگری، فیلمبرداری، خدمات مشاوره و فروشگاه‌های کوچک نمونه‌هایی از این مشاغل هستند. رشد فوق‌العادة زیاد مشاغل کوچک به خصوص مبتنی بر اطلاعات و یا  IT ما را به جستجوی فرصت‌های شغلی در این مشاغل رهنمون می‌شود. بنابراین نباید انتظار طراحی و ساخت کارخانه‌ای عظیم در این حوزه و ایجاد مشاغل بسیار و یکباره را داشت؛ بلکه این مشاغل ماهیت تدریجی، کوچکی و گستردگی را دارند.

یک طبقه‌بندی دیگر مشاغل شامل مشاغل خدماتی، تولیدی و مبتنی بر اطلاعات است. جدول شکل3 نمونه‌هایی از مشاغل خدماتی و تولیدی را معرفی کرده است. در برخی از این مشاغل، خصوصاً مشاغل خدماتی می‌توان از IT بهره گرفت. مسلماً در مشاغل مبتنی بر اطلاعات نیز نقش قابل توجهی ایفا می‌کند. معرفی این مشاغل در بخش بعد انجام گرفته است.

2-       مشاغل مبتنی بر اطلاعات

نگاهی به سیر تاریخی تحولات مشاغل، نشان از رونق کشاورزی قبل از قرن نوزدهم، کار یدی در کارخانه‌ها بین سال‌های 1900 تا 1950 و کارهای دفتری شامل فروشندگی، مدیریت، سرپرستی و وکالت در سال‌های 1950 تا 1990 دارد. در سال 1990، 12% نیروی کار کشورهای آمریکا، اروپا و ژاپن در کارخانه‌ها مشغول به‌ کار بودند. 16% نیروی کار این کشورها در بخش خدمات و کارهای دفتری و تنها 2% در بخش کشاورزی شاغل بودند.

حرکت جهانی در دهة گذشته با انتقال تولید و بخش‌های تولیدی به کشورهای با دستمزد پایین و خدمات و اقتصاد اطلاعات به کشورهای با دستمزد بالا همراه بوده است. رشد فوق‌العاده در محصولات و خدمات مبتنی بر اطلاعات و دانش باعث شده که پس از نفت، بزرگترین صنعت آمریکا صنعت سیستم‌ها و تکنولوژی اطلاعات باشد.

تعدادی از مشاغل اطلاعاتی مبتنی بر داده تعدادی از مشاغل اطلاعاتی مبتنی بر دانش حسابداری، ریاست قطار، مدیرت کارگران، منشی‌گری، مدیریت، فروشندگی، تنظیم قرارداد و ... معماری، مهندسی، قضاوت، وکالت، تحقیق و توسعه، گزارشگری، پژوهش و تبلیغات دینی، نویسندگی، مدیریت، برنامه نویسی، تحلیل و طراحی، فیلمسازی و ... شکل 4- نمونه هایی از مشاغل اطلاعاتی.

رشد صنعت IT، تغییراتی اساسی بوجود آورده است. در کارخانه‌ها تکنیسین‌های آموزش‌دیده برای کار با کامپیوترها جایگزین کارگران یدی شده‌اند. تجارت جهانی محدودة وسیعتری یافته و تسهیل گردیده است. شرکت‌های تجاری جدیدی با تمرکز بر تولید دانش و اطلاعات بوجود آمده‌اند و در نتیجة همة این‌ها، صنعت اطلاعات شکل گرفته است. بطور خلاصه مزیت‌های فیزیکی و قابلیت‌های کار با دست کم‌اهمیت شده و آنچه می‌دانیم یا می‌توانیم یاد بگیریم، اهمیت یافته است. آمارها نشان می‌دهد که در سال 96، 75% GNP آمریکا و 80% نیروی کار این کشور، مربوط به بخش خدمات و اطلاعات بوده‌است. مشاغل مبتنی بر اطلاعات، فرصت‌های شغلی امروزه هستند.

طبق تعریف، شغل مبتنی بر اطلاعات، شغلی است که در آن فرد مسؤولیت تولید، کار و انتشار اطلاعات را بر عهده دارد. مشاغل مبتنی بر اطلاعات در دو گروه دسته‌بندی می‌شوند: مشاغل مبتنی بر داده و شغل مبتنی بر دانش. هر شغل مبتنی بر داده، یک شغل مبتنی بر اطلاعات است که فرد شاغل در آن وظیفة بکارگیری، دست‌کاری و تغییر و یا انتشار اطلاعاتی که توسط سایرین تولید شده‌است را بر عهده دارد (بعنوان مثال، منشی یا دفتردار، دبیر، فروشنده، کارمند بانک و غیره). شغل مبتنی بر دانش، نیز یک شغل مبتنی بر اطلاعات است که افراد در آن به تولید اطلاعات و دانش جدید مبادرت می‌ورزند (بعنوان مثال، دانشمندان و محققین، مهندسین و حقوقدانان). شکل 4 تعدادی از این مشاغل را نشان می‌دهد.

3-       وضعیت مشاغل در آینده

---

1 Small Business

تحولات تکنولوژی و ماهیت مشاغل در عصر اطلاعات و ارتباطات(۱)

سید  علی اکرمی‌فر

دفتر همکاریهای فناوری ریاست جمهوری

صندوق پستی 4671-14155

تهران

تلفن: [phone]

نمابر:6500060

پست الکترونیک: [e-mail]

 

چکیده

ایجاد مشاغل جدید و متنوع در عصر اطلاعات و ارتباطات، با توجه به تحولات تکنولوژی و بخصوص تکنولوژی اطلاعات، مستلزم شناخت ماهیت این مشاغل است. آگاهی از تأثیرپذیری مشاغل از تکنولوژی یا اثرگذاری بر توسعة آن، نتیجة درک ماهیت مشاغل خواهدبود. برای رسیدن به این مهم، می‌بایست به چند سؤال اساسی پاسخ داد. اصولاًً تأثیر تکنولوژی بر مشاغل چه ابعادی دارد؟ آیا توسعة تکنولوژی باعث حذف برخی از مشاغل نخواهد شد؟ در این صورت چه مشاغل جدیدی بوجود می‌آورد؟ آیا این مشاغل جدید پایدارند یا خود نیز روز به ‌روز درحال تحول می‌باشند؟

این سؤالات و بسیاری از سؤالات دیگر دغدغه اصلی جوامعی است که تحت تأثیر تکنولوژی قرار گرفته و زندگی متداولشان را  که سالیان دراز بصورت یکنواخت برقرار بوده تحت‌الشعاع قرار داده است. پاسخ به این سؤالات می‌تواند دید مناسبی از مشاغل جدید را ارائه کند و به تصمیم‌گیری‌های بهتر بیانجامد.

این مقاله سرآغاز بحثی پیرامون ماهیت مشاغل جدید می‌باشد، که سعی نموده برای سؤالات اساسی فوق، پاسخ مناسب بیابد.

1-       مقدمه

روز به روز شاهد رشد و توسعة بیشتر تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات در گوشه ‌وکنار دنیا هستیم؛ سرعت پردازنده‌ها زیاد می‌شود؛ هزینة انتقال اطلاعات کاهش و حجم آن افزایش می‌یابد و شبکه‌های اطلاعاتی(اینترنت) گسترده‌تر می‌شوند؛ وسایل و ابزار کوچکتر و کاراتر به بازار می‌آیند، نرم‌افزار‌ها حوزة نفوذ خود را در زندگی مردم توسعه می‌دهند و بطور کل فرهنگ‌ها و شکل زندگی اجتماعی دستخوش تحولات اساسی قرار می‌گیرد. تحولات تکنولوژی همه‌چیز را متحول کرده است و حتی اشتغال نیز از این تحولات مصون نمانده‌ است.

در حالیکه یک معضل اساسی کشورهای در حال توسعه ازجمله ایران بیکاری است، کشورهای پیشرفته بطور فزاینده‌ا‌ی نیروی کار فنی از سایر کشورها جذب می‌کنند. چه دلیلی در فراوانی کار و کمبود نیروی کار در کشورهای پیشرفته و در مقابل بیکاری در کشورهای درحال توسعه وجود دارد؟ مسلماًً مهمترین دلیل در ماهیت کار است. نیروی کاری که در آمریکا مورد نیاز است، یک نیروی مجرب تحصیل کرده است، در حالیکه خیل بیکاران کشور ما از تحصیلات عالیه برخوردار نیستند. همچنین آن‌ها نیاز خود را بحدی رسانده‌اند که نیروی کارشان برای پاسخگویی آن کافی نباشد، در حالیکه نیاز به تکنولوژی‌های نو در بازار داخل کشور ما ضعیف است. بنابراین حل معضل بیکاری در شرایط دنیای روز، به دو مؤلفة بازار و آموزش وابسته است.

تأثیر تکنولوژی اطلاعات بر اشتغال از دو بعد بکارگیری و توسعه قابل بررسی است. صنعت اطلاعات یک صنعت بزرگ است که تکنولوژی اطلاعات را بکار می‌گیرد؛ در مقابل توسعة IT در صنعت IT انجام می‌شود. جذب گستردة نیروی متخصص در صنعت IT توسط کشورهای غربی نشان از میزان بزرگی صنعت اطلاعات آنان دارد. توسعة صنعت اطلاعات در واقع نتیجة توسعة بازار IT است.

صنعت اطلاعات نقش اساسی در ایجاد اشتغال دارد. علاوه بر بسیاری از مشاغل که خود ایجاد می‌کند، به صنعت IT نیز رونق می‌دهد و در آنجا نیز باعث اشتغال فراوان می‌گردد. مشاغلی چون مدیریت، مشاوره، تحلیل‌گری، اطلاع‌رسانی و بسیاری از خدمات مختلف، نمونه‌هایی از مشاغل صنعت اطلاعات می‌باشند. برنامه‌نویسی، تحلیل و طراحی سیستم و مهندسی نرم‌افزار یا سخت‌افزار  نیز نمونه‌هایی از مشاغل صنعت IT می‌باشند.

در این مقاله ابتدا تأثیر تکنولوژی بر مشاغل بررسی شده،  سپس مروری تاریخی و مقایسه‌ای بر نقش IT در توسعة مشاغل انجام گرفته و  مشاغل مبتنی بر اطلاعات معرفی گردیده و در پایان، آیندة مشاغل مورد بررسی قرار گرفته است.

2-       تأثیر تکنولوژی بر مشاغل

توسعة تکنولوژی و بکارگیری وسیع آن، باعث افزایش بهره‌وری فعالیت‌های اقتصادی شده است. در اثر افزایش بهره‌وری، نیاز به برخی از مشاغل از بین می‌رود. بعنوان مثال، شغلی تحت عنوان "تلفنچی" با پیشرفت در تکنولوژی‌های مخابراتی و پردازش صوت، از لیست مشاغل حذف می‌گردد. بنابراین تکنولوژی از یک نظر، حذف و کاهش مشاغل را به دنبال دارد. اصولاًً خودکارسازی و تولید ماشینی از مهمترین نتایج توسعة تکنولوژی است، که علاوه بر کاهش مشاغل، باعث افزایش کیفیت و سرعت و حتی کاهش هزینه‌های تولید می‌گردد. آیا این نتیجة مستقیم تکنولوژی برای ناامیدی از ایجاد اشتغال به کمک IT کافی نیست؟

مروری بر تاریخ تکنولوژی و تأثیر آن بر مشاغل نشان میدهد که پاسخ به این سؤال منفی است . تکنولوژی ظاهراً برخی از مشاغل را حذف و یا تغییر می‌دهد، اما درواقع بسیار مشاغل جدیدتر، مفیدتر و متنوع‌تری را ایجاد می‌کند. مثلاً اگرچه تکنولوژی تراکتور باعث کاهش نیاز به نیروی کار کشاورز گردید، ولی به کمک این تکنولوژی انواع و حجم محصولات کشاورزی افزایش یافت، بعلاوه مشاغل جدیدی را به همراه خود ایجاد کرد و نیروهای کار را به انجام آن رهنمون شد. یا اختراع چرخ خیاطی باعث رونق صنعت پوشاک گردید و تمایل مردم به خرید انواع لباس با رنگ‌ها و مدل‌های گوناگون و همچنین کاهش هزینة تولید، باعث شد تا نه تنها دست‌دوزان بیکار نشوند، که بسیاری از افراد دیگر نیز به کار مشغول شوند.

یکی از جنبه‌های مهم تأثیر تکنولوژی در ایجاد مشاغل توسعة بازار است. ارائة محصولات کیفی و همچنین تغییر و تحول فرهنگ مصرف متناسب با تحولات تکنولوژی، بازارها را توسعه می‌دهد. بطوری که حجم تولید پس از توسعة تکنولوژی به مراتب بیشتر از حجم تولید دستی است. بنابراین تکنولوژی از تعداد مشاغل دشوارتر می‌کاهد و بر تعداد مشاغل آسانتر می‌افزاید.

از سوی دیگر، فرصت‌های شغلی متنوع و جدید، نتیجة توسعة تکنولوژی است. با توسعة صنعت در اثر توسعة تکنولوژی، بسیاری مشاغل جدید مرتبط با آن صنعت بوجود می‌آید. تکنولوژی از تعدد مشاغل دشوارتر می‌کاهد و بر تکثر مشاغل آسانتر می‌افزاید. مشاغل جدیدی که توسط تکنولوژی ایجاد می‌شوند، یا تکنولوژی را بکار می‌گیرند و یا آن را توسعه می‌دهند. صنعت اطلاعات و صنعتIT از گروه مشاغلی هستند که توسط تکنولوژی اطلاعات ایجاد می‌شوند. در صنعت اطلاعات، تکنولوژی اطلاعات بکار می‌رود و در مشاغل مختلف بعنوان ابزار مورد استفاده قرار می‌گیرد. شاغلین صنعت IT مسؤولیت توسعة تکنولوژی اطلاعات را بر عهده دارند.

مشاغل مربوط به IT به نقل از سایت .itbusinessedge

Application Development Manager
Application Integration Specialist
Application Support Analyst
Applications Manager
AV Technician
Business Process Analyst
Business Requirements Analyst
Business Systems Analyst
CAD Operator
Chief Information Officer
Chief Technology Officer
Corporate Compliance Officer
Database Administrator
Database Analyst
Database Developer
Desktop Technician
Director of IT
GIS Manager
Hardware Technician
Help Desk Manager
Help Desk Technician
Infrastructure Manager
IT Architect
IT Asset Manager
IT Manager
Network Administrator
Network Engineer
Network Manager
Network Technician
Operations Manager
PACS Administrator
PC Technician
Programmer Analyst
Programmer
Project Manager
Procurement Manager
Quality Assurance Analyst
Quality Assurance Manager
Security Administrator
Server Administrator
Software Engineer
Systems Software App Tester
Systems Analyst
Systems Architect
Systems Engineer
Technical Writer
User Interface Analyst
VP of IT
Web Developer
Webmaster

این جور که معلومه در دنیا برای صنعت و رشته IT جایگاه بسیار بالایی قائل شده اند چیزی که کمتر دز کشورمان دیده می شود. همیشه وقتی از من سوال می شد که چه رشته ای درس مس خونی بهاولین چیزی که فکر می کردم این بود که چه جوری بهش توضیح بدم این رشته چی هست . مجبور بودم برای کوتاه کردن سخن بگم یه چیزیه !!!! مثل مهندسی کامیوتر اما بالاتر از اون!!! خودم خندم می گرفت از توضیحم اما چه کنم که نمی شه واسه همه درباره حقیقت IT توضیح داد. تو دانشگاه به ما مدیر می گویند و حتی اساتید هم  با کلماتی هم چون در حق آن ها ظلم شده چون نمی فهمند چه می شوند ما را مورد عنایت قرار می دهند. !!حالا خودتون با این لیستی که نشونتون دادم قضاوت کنید که ما چی می شیم؟

خواهشمندم که نظرتون رو در این باره بیان کنید.

تاثیرات IT بر مشاغل و بازار کار

سهیلا سلطانی

بی شک یکی از مهمترین پدیده های هزاره سوم رشد چشمگیر و روز افزون IT و تاثیر آن بر تمامی جوانب زندگی بشر می باشد. یکی از این جنبه ها نیز که به شدت تحت تاثیر این پدیده قرار گرفته بحث مشاغل و اشتغال می باشد و به گونه ای درآمده که در چند سال آینده بدون IT  عملا نمی تواند کاری از پیش ببرد. با پذیرش این تاثیرات می بینیم که مشاغل از جهات گوناگونی نظیر نوع، چگونگی انجام آن، سرعت، دقت و سهولت در انجام آنها دچار دگرگونی شده اند. ساختارهای سنتی مشاغل و سازمان ها شکسته و مشاغل دچار تحولات اساسی شده اند. تکنولوژی ظاهرا بعضی از مشاغل را حذف کرده یا تغییر می دهد اما در واقع بسیاری مشاغل جدید تر ، مفیدتر و متنوع تر ایجاد می کند. تحت تاثیر این روند می توان مشاغل را در چهار گروه مورد بررسی قرار داد: گروه اول مشاغلی هستند که دیگر جایی در ساختارهای نوین سازمانی ندارند و به دلیل از دست دادن کارایی خود کاملا از بین می روند. گروه دوم مشاغلی هستند که کاملا جدید بوده و با ظهور IT و نفوذ آن در سازمانها بوجود آمده و کاملا مرتبط با IT می باشند. گروه سوم مشاغلی هستند که در هر صورت چه ساختار سنتی و چه ساختار نوین مورد لزوم هستند ، این مشاغل تغییر چندانی نمی کنند ولی برای تطابق با شرایط جدید و فناوریهای نوین با انعطاف پذیری بیشتری در مکان و زمان صورت می گیرند.گروه چهارم مشاغلی هستند که ساختار آنها هیچ گونه تغییری نمی کند ولی با استفاده از IT به سهولت ، با دقت و سرعت بیشتری انجام می شوند.

سه بخش مهم در هر کشوری وجود دارد که در چگونگی تاثیر این فرآیند موثر می باشند: یکی دولت می باشد که با تصویب و اجرای قوانین موردنیاز برای پیاده سازی و اجرای صحیح و ایجاد زیرساخت ها زمینه مناسب برای ورود و گسترش و بهره گیری از این پدیده را فراهم می آورد. دوم ، دانشگاه ها که با تربیت متخصصان این رشته و ایجاد زمینه و شرایط تحقیق و توسعه به گسترش و به روز رسانی آن کمک می کنند و سوم سازمان ها و بخش های خصوصی که این فرآیند در آنها اجرا و شکل می گیرد. و تنها با پیوند این سه بخش و همکاریهای متقابل آنهاست که موجبات پیشرفت کشور از نظر فناوریهای نوین فراهم می آید. در کنار تغییرات صورت گرفته در مشاغل و به تبع آن، فرآیند اشتغال و کاریابی نیز متحول شده و روند آن بسیار متفاوت از گذشته شده است . کارفرمایان به کمک روش های نوین با سهولت، سرعت و دقت هر چه بیشتر کارمندان خود را از میان هزاران کارجو انتخاب می کنند و جویندگان کار نیز با اطلاعات کافی و  دسترسی بیشتر به منابع اطلاعاتی در مورد مشاغل و کارفرمایان به سمت کسب و کار مورد نظر می روند. بررسی های انجام شده درباره استفاده از اینترنت نشان می دهد که اینترنت به یک منبع اطلاعاتی برای کارجویان و محلی مناسب ، کم هزینه برای کارفرمایان برای یافتن کارکنانی با قابلیت های مورد نظر ، تبدیل شده است.با نگاهی گذرا  به اینترنت و مشاهده تعداد روز افزون پورتال ها و سایت های کاریابی و شغلی می توان به نفوذ و تاثیر رو به گسترش IT و به ویژه اینترنت در فرآیندهای بازار کار  پی برد. امروزه بحث کاریابی و استخدام الکترونیکی ، به دلیل مزیت های فراوان چه از جانب کارفرمایان و چه از جانب کارجویان بسیار مورد توجه قرار گرفته است . همان طور که می بینیم IT به طور عام و اینترنت به طور خاص باعث کاهش هزینه های جستجو چه از طرف کارفرما و چه از طرف جوینده کار شده است . هزینه آگهی در سایت های شغلی اینترنتی بسیار پایین تر از آگهی دعوت به همکاری در روزنامه های مهم می باشد.و می بینیم که با این هزینه های پایین و گسترش انواع سایت های کاریابی اینترنتی و با در اختیار قراردادن اطلاعات انبوه ، ارزان و بهنگام برای کارگران و کارفرمایان ، امکان انطباق های بهتر فراهم شده است. اینترنت با تغییر روش های جست و جوی شغل توسط کارجویان و شیوه استخدام سازمان ها و نحوه انجام کارها ، بازار کار و فرآیندهای آن را متحول کرده است. که این تحولات در چهار مرحله قابل بررسی می باشد:1- مرحله جست و جوی اطلاعات می باشد که در این مرحله اینترنت با فراهم ساختن امکان دسترسی به انواع اطلاعات بازار کار ، به مدیران در طی فرآیند تصمیم گیری در مورد استخدام نیروی کاری و شرایط و اولویت های این نیروها کمک می کند . همین طور در مورد کارجویان نیز اینترنت با قراردادن اطلاعات متنوع در مورد فرصت های شغلی و شرایط و ضوابط هریک به آنان زمینه لازم برای انتخاب با توجه به توانمندیها و شرایط کارجو را فراهم آورده است.2- مرحله غربال کردن و انطباق اولیه می باشد که هزینه غربال کردن مشاغل در اینترنت بسیار کمتر از سایر رسانه ها مثلا روزنامه می باشد. همچنین با ارسال رزومه از طریق اینترنت و استفاده از پست الکترونیکی و سایر فنون ارائه شده در سایت های اینترنتی ، کارآمدی جست و جو بیشتر می شود.3- مرحله مذاکره و گفت و گو که در ساختارهای سنتی  این مرحله متکی بر جلسات رو در رو است. اما با کمک IT ، مثلا با ویدئو کنفرانس نیز می توان از راه دور مصاحبه شغلی کرد.4- عملکرد کاری و تحویل خدمت و دریافت اجرت کار از طریق فناوریهای نوین به ویژهIT ، که درصورتیکه نهاده ها و نتایج کار را بتوان دیجیتالی کرد، قابل تبادل بین کامپیوترها هستند. با در نظر گرفتن این تحولات دیگر خدمات نیروی کار به جای عرضه در محل به سمت عرضه اینترنتی پیش می رود و تقاضا برای نیروی کار وابستگی کمتری به شرایط محلی و جغرافیای پیدا می کند که در اینجا بازار کار از راه دور و کار از راه دور(Telework) و کار الکترونیکی (E-work) را خواهیم داشت. کار از راه دور امروزه در بسیاری از بخش های اقتصادی همانند بانکداری، بیمه، بهداشت و درمان ، حقوق، ساخت و تولید و بازاریابی، خود را نشان داده است.البته همانطور که می دانیم استفاده از IT در مشاغل و فرآیندها و مبادلات بازار کار نیازمند زیرساخت ها و زمینه های لازم برای پیاده سازی آن و بهره گیری هرچه بیشتر از توانمندیهای این تکنولوژی می باشد که از آن جمله می توان به موارد زیر

اشاره کرد: تولید نرم افزارهای لازم جهت کاریابی الکترونیکی ، تشویق شرکتهای دولتی و خصوصی جهت ارائه آگهی های استخدام الکترونیکی، امکان ارسال رزومه از طریق پست الکترونیکی، برگزاری آزمون استخدامی به صورت آنلاین، دادن تسهیلات و امکانات لازم به بخش های مرتبط جهت پیاده سازی فرهنگ کاریابی الکترونیکی ، فراهم کردن پهنای باند اینترنتی مطلوب جهت انجام  مصاحبه های آنلاین ، ایجاد بستر لازم در خصوص پیاده سازی دولت الکترونیکی، سازمان های الکترونیکی و شهروند الکترونیکی، بستر سازی فرهنگ IT و ارائه آموزش مستمر در رابطه با مشاغل مبتنی بر IT.

بی شک مشکلات بسیاری نیز در جهت استفاده از این تکنولوژی وجود دارد که با مدیریت صحیح و فراهم کردن زمینه های لازم برای بهره مندی از آن می توان این مشکلات را از میان برداشت و بر سرعت رسیدن به اهداف شغلی در همه ابعاد در جامعه افزود.

تولید در دنیای جدید

اهمیت تولید
زمانی که صنعت رو به رشد نهاد و انقلاب صنعتی در غرب قوام گرفت و کل جامعه غربی را متحول ساخت، مرکز ثقل تولید مادیات و ثروت از بازرگانی و تجارت به صنعت و تولید کالا منتقل شد، بطوریکه حتی خرید و فروش و بازاریابی به بخشی از فعالیت سازمان‌های بزرگ تولیدی تبدیل شد.

در جهان صنعتی امروز، به تولید به عنوان یک سلاح رقابتی نگریسته می‌شود و سازمان‌های تولیدی در محیطی قرار گرفته‌اند که از ویژگی‌های آن می‌توان به افزایش فشارهای رقابتی، تنوع در محصولات، تغییر در انتظارات اجتماعی و افزایش سطح توقع مشتریان اشاره کرد.

اهمیت تولید در اقتصاد چیزی نیست که نیاز به توضیح داشته باشد. در سال‌های اخیر به قدری این موضوع از سوی متولیان امر تولید تکرار شده است که هر کس به شخصه می‌تواند درباب فواید آن برای استقلال کشور، جلوگیری از خروج ارز و مهم‌تر از همه اشتغال‌زایی، نطق کوتاهی بکند.

نسل جدیدی از تولید
تولید را پروسه تبدیل مواد خام اولیه به مواد نهایی (محصول) می‌دانیم که در طی این فرآیند ارزش محصول اولیه بیشتر شده و عملا به گفته کارشناسان، «ارزش افزوده» ایجاد می‌گردد. این تعریف از پروسه تولید از گذشته‌های دور تا به امروز کمترین تغییرات را داشته است.

البته تغییرات به وجود آمده با گذشت زمان خود را در قالب تعریف ما از مواد جلوه کرده است. تولید از عصر آهن و شاید پیش از آن وجود داشته و تا به امروز ادامه داشته ولی زمینه تولیدی از آن زمان تا بحال متفاوت بوده است. این تفاوت در زمینه‌های تولیدی به تغییر در نحوه تفکر جوامع بر می‌گردد. برای مثال اگر در زمان‌های گذشته زور و بازو و قدرت‌بدنی بود که حرف اول را می‌زد، بعد‌ها این قدرت به زمین و ثروت رسید و امروز این اندیشه و تفکر است که بر معاملات جهانی تاثیرگذار است.

اگر در گذشته پروسه تولید به مدد زور و توان بازو انجام می‌گرفت امروزه همان تولید به مدد ماشین آلات و ادوات ساخته نه دست بلکه ذهن و دانش بشر است که انجام می‌گردد. البته نمی‌گوییم مواد اولیه امروز فقط دانش است ولی باید بدانیم که امروزه دانش هم جزو مواد اولیه محسوب می‌گردد.

منابع تولیدی مورد نظر دیگر تنها شامل سرمایه، زمین، ماشین آلات و تجهیزات نمی‌شوند، بلکه بنای تولید نسل آینده بر تاکید و توجه به اطلاعات، مدیریت دانش و توجه ویژه به مسئله آموزش افراد خواهد بود. و به همین دلیل است که امروز از جنبش نرم‌افزاری و تولید دانش سخن به میان می‌آید و باید گفت که بسیار خوشحالیم که مدیران درجه اول مملکت بر اهمیت دانش و اطلاعات در هزاره جدید معتقدند.

چه چیزی و چگونه تولید کنیم؟
اگر در گذشته تولید فقط در کارخانه‌های داخلی انجام می‌شد این امروزه روند تولید جهانی است و بخش اعظم تولید کشورهای پیشرفته صنعتی در خارج خاک این کشورها انجام می‌گیرد. برای مثال می‌توان کشور کره جنوبی را نام برد که با وجود اتکای‌ گذشته خود به‌ تولید داخلی، دیگر همه‌ چیز را در داخل‌ کشور تولید نمی‌کند و همچنین می‌توان گفت تولیدات‌ ژاپن‌ نیز اینک‌ تا حد زیادی‌ بیرون‌ از این‌ کشور انجام‌ می‌گیرد.

در اروپا کشور سوییس‌ نماد کاملی از چنین کشورهایی است. به‌ عنوان‌ مثال‌ 98 درصد از توان‌ تولیدی‌ شرکت‌ نستله‌ در بیرون‌ از سویس‌ قرار گرفته‌ است. هلند هم‌ بیشتر فرآورده‌های‌ خود را بیرون‌ از کشور تولید می‌کند. پیشرفت‌ این‌ گرایش‌ جهانی در بخش‌های‌ عمده تولید ناخالص‌ داخلی یعنی‌ خدمات‌ با ارزش‌ افزوده‌ی بالا، ایده‌های‌ تولید، طراحی، مشاوره‌ و ارایه خدمات‌ ملی‌ بازتاب‌ یافته‌ است.

هرچند موضوع‌ ساخت‌ و تولید صنعتی‌ هم‌ چنان‌ به‌ حساب‌ می‌آید اما از اهمیت‌ آن‌ در مقایسه‌ با گذشته کاسته‌ شده‌ است. صادرات‌ خدمات‌ به‌ عنوان‌ بخشی‌ از سرمایه‌گذاری‌ مستقیم‌ خارجی، در اقتصادهای‌ کاملاً صنعتی‌ شده‌ رشد به‌ سزایی‌ داشته‌ است.

بنابر گزارش‌ سال 94 بانک‌ جهانی‌ با عنوان‌ آزادسازی‌ مبادلات‌ در بخش‌ خدمات‌ بین‌المللی، تقریباً تمام‌ اقتصادهای‌ آزاد که‌ عهده‌دار صادرات‌ عمده سرمایه‌های‌ خدماتی‌ هستند، جهت‌گیری‌ سرمایه‌گذاری‌ مستقیم‌ خارجی‌ خود را به‌ سوی‌ بخش‌ خدمات‌ تنظیم‌ کرده‌اند. از این‌ رو از اهمیت‌ تولید صنعتی‌ برای‌ این‌ کشورها هم‌ چنان‌ کاسته‌ خواهد شد.

این‌ به مفهوم‌ آن‌ است‌ که‌ بسیاری‌ از ملت‌ها حتی‌ بدون‌ برخورداری‌ از امکانات‌ عمده‌ در تولید صنعتی، می‌توانند پیشرفت‌ کنند. البته عکس آن نیز صادق است. به گفته کارشناسان اقتصادی هرچند چین‌ ذاتاً و به‌ فوریت‌ نمی‌داند که‌ طراحی‌ تولید چه‌ فرآورده‌ای‌ را باید برای بازارهای‌ جهانی‌ انجام‌ دهد، اما در سرمایه‌گذاری‌ مشترک‌ با شرکت‌های‌ خارجی‌ موفق‌ عمل‌ کرده‌ است.

چین‌ محل‌ مورد توجه‌ برای‌ تولید کالاهای‌ صنعتی‌ است‌ اما این‌ فرآورده‌های‌ چینی‌ با طراحی، بازاریابی‌ و تامین‌ اعتبار بنگاه‌های‌ اقتصادی‌ خارجی‌ پیشرفته، ساخته‌ می‌شوند. لذا هم‌ اکنون‌ چین‌ نمی‌تواند آینده اقتصادی‌ خود را طراحی‌ نماید.

تعدادی از کارشناسان اقتصادی نیز معتقدند در این بازار جهانی، سرمایه‌گذاری‌ بر منابع‌ انسانی‌ می‌تواند، جایگزینی‌ برای‌ رهایی‌ از نگرانی‌های‌ ناشی‌ از هوس‌های‌ گذرای‌ بازار کالاها و مصونیت‌ در برابر تهدید دایمی‌ مازاد تولید در بازارها باشد.

اگر در دهه 30 در کتاب‌های‌ درسی‌ متعارف‌ رشته‌ روابط‌ بین‌الملل، قدرت‌های‌ بزرگ‌ را برپایه‌ مؤ‌لفه‌هایی‌ چون‌ برخورداری‌ ازمنابع‌ طبیعی‌ پایه: نفت، سنگ‌ آهن، بوکسیت، مس، تنگستن، و منگنز رده‌بندی‌ می‌کردند و باور تحلیلگران‌ این‌ بود که‌ کشور برخوردار از بیشترین‌ ذخایر مواد خام و کالاهای‌ استخراج‌ شده‌ از زمین، قدرت‌ مسلط‌ خواهد بود، هم‌ اینک‌ اغلب‌ کشورهای‌ پیشرفته‌ جهان، کمتر از موهبت‌ منابع‌ طبیعی‌ برخوردار هستند. مثلا ژاپن‌ صنعت‌ زغال‌ سنگ‌ خود را تعطیل‌ کرد و اساسا سنگ‌ آهن، بوکسیت‌ یا نفت‌ ندارد و به‌ جز برنج‌ بیشتر مواد غذایی‌ خود را وارد می‌کند.

اما ژاپن‌ از سرمایه‌های‌ انسانی‌ فراوان‌ برخوردار است‌ و همین‌ باعث‌ تفاوت‌ آن‌ با دیگر کشورها می‌شود. همین‌ دلایل‌ برای‌ ایالات‌ متحده‌ نیز موثر و قابل‌ توجه‌ هستند. البته این موضوع را هم نباید فراموش کرد که تمام کشورها اگر بخواهند هم توان تولید همه چیز را در داخل کشور ندارند، پس در این مورد بهترین اقدام، پیدا کردن بهترین موارد برای تولید است که توان رقابت در بازارهای جهانی را هم داشته باشد.

نگاهی به ایران
از گذشته‌های دور این احساس‌ که ایرانی می‌تواند به‌ یک‌ قدرت‌ منطقه‌ای‌ و جهانی‌ تبدیل‌ شود در ایرانیان‌ وجود داشته بخصوص بعد از پیروزی انقلاب اسلامی این حس در وجود تک تک ما بوده است. اما اینکه این‌ احساس‌ در چه مدتی در قالب فعالیت‌های‌ عینی‌، عملیاتی‌ و اجرایی‌ شود مهم است.

البته اینکه روند اجرایی شدن این احساس طی چه مراحلی و با چه روندی طی شود هم از نکات دیگری است که مهم است. باید قبول کنیم که کشور ایران جزو غنی‌ترین کشورهای جهان از لحاظ منابع طبیعی محسوب شده و همچنین دارای بیشترین قشر جوان و تحصیلکرده در منطقه است.

امروزه در کشور ما تولید در ابتدای راه خود قرار دارد. امروز، ما می‌دانیم‌ که با سند چشم‌انداز 20 ساله باید در ظرف‌ بیست سال آینده‌ ایرانمان‌ را به‌ بالاترین‌ رتبه‌ علمی‌ و اقتصادی‌ در منطقه‌ برسانیم‌. برای‌ رسیدن‌ به‌ موفقیت‌ ترسیم‌ شده در سند چشم‌‌انداز و دستیابی‌ به‌ تمدن‌ بزرگ‌ ایران اسلامی‌، به‌ نگاه عمیق‌تر و دقیق‌تری نیاز داریم که اولا بدانیم به کجا می‌رویم و ثانیا اینکه چه چیزی را می‌خواهیم بدست بیاوریم.

اگر قرار است که تولید کنیم باید بدانیم که چه چیزی را باید تولید کنیم و از کدامیک از روش‌های تولیدی موجود بهره ببریم. و یا اینکه به طور کلی کدامیک از مراحل تولید را در کشور ایجاد کنیم و کدامیک را در خارج از مرزها انجام دهیم. با کنار گذاشتن تفکرات قدیمی باور کنیم که در عصر انقلاب فناوری اطلاعات قرار داریم و بدون حساسیت‌های صنفی بررسی کنیم که برای رسیدن کشور به رشد اقتصادی مطلوب چه روشی کارآمد‌تر و کدام نحوه تولید بهتر و جوابگوست.