آیا ایده شهرهای الکترونیک در ایران به واقعیت می‌پیوندد؟

یران با پدیده شهرهای الکترونیک غریبه نیست هر چند تاکنون پروژه‌هایی نظیر شهر الکترونیک کیش، تهران و حتی مشهد فقط در حد حرف باقی مانده و حداکثر عملکرد آنها به راه‌اندازی یک سایت اینترنتی خلاصه شده است.
اما شهر الکترونیکی چیست و چه نوع خدماتی باید از طریق این پروژه به مردم ارائه شود. زیرساخت‌های فنی و مخابراتی این پروژه چگونه باید باشد و چرا پروژه‌های اجرا شده در ایران هنوز نتوانسته است انتظارات افکار عمومی را برآورده کند. وضعیت این پروژه‌ها در حال حاضر چگونه است، چه مطالعات و پژوهش‌ها و فعالیت‌هایی در راستای تحقق شهر الکترونیکی در ایران انجام شده است، موانع و مشکلات موجود در راه تحقق این ایده چیست برگزاری نمایشگاه اله‌سیت در مشهد انگیزه‌ای شد تا خبرنگار گروه دانش و فناوری، با دکتر علی اکبر جلالی استاد دانشگاه علم و صنعت وبانی شهرهای الکترونیک این مسائل را به بحث بگذارد.

یران با پدیده شهرهای الکترونیک غریبه نیست هر چند تاکنون پروژه‌هایی نظیر شهر الکترونیک کیش، تهران و حتی مشهد فقط در حد حرف باقی مانده و حداکثر عملکرد آنها به راه‌اندازی یک سایت اینترنتی خلاصه شده است.
اما شهر الکترونیکی چیست و چه نوع خدماتی باید از طریق این پروژه به مردم ارائه شود. زیرساخت‌های فنی و مخابراتی این پروژه چگونه باید باشد و چرا پروژه‌های اجرا شده در ایران هنوز نتوانسته است انتظارات افکار عمومی را برآورده کند. وضعیت این پروژه‌ها در حال حاضر چگونه است، چه مطالعات و پژوهش‌ها و فعالیت‌هایی در راستای تحقق شهر الکترونیکی در ایران انجام شده است، موانع و مشکلات موجود در راه تحقق این ایده چیست برگزاری نمایشگاه اله‌سیت در مشهد انگیزه‌ای شد تا خبرنگار گروه دانش و فناوری، با دکتر علی اکبر جلالی استاد دانشگاه علم و صنعت وبانی شهرهای الکترونیک این مسائل را به بحث بگذارد.

دکتر جلالی در ابتدا به تاریخچه شهرهای الکترونیکی در جهان و ایران اشاره کرد و گفت بعد از این که فناوری اطلاعات و ارتباطات به خصوص اینترنت مورد استقبال جوامع مختلف قرار گرفت و کاربردهای جدید در زندگی مردم رواج پیدا کرد در بعضی از شهرهای توسعه‌یافته جهان مثل تورنتوی کانادا، چین تایپه، سنگاپورو کره جنوبی (سئول) پدیده‌های جدیدی به صورت تجمعی شروع به فعالیت کرده و شهر الکترونیک را معرفی کردند. بنابراین می‌توان گفت تورنتوی کانادا جزء اولین شهرهای الکترونیک حساب می‌شود که امروز یکی از شهرهای الکترونیک بسیار پیشرفته است در حال حاضر شهر الکترونیکی سئول هم مورد توجه جهانیان قرار دارد.

وی می‌افزاید در ایران از سال 1379 بحث شهر الکترونیک کیش آغاز شد ولی باتوجه به تلاش‌هایی که صورت گرفت متاسفانه آنطور که نظر متخصصین بود پیش نرفت و علت آن هم به مسائل فرهنگی و عدم شناخت کافی از شهر الکترونیک در کشور به ویژه در سطح مسئولین برمی‌گشت که حمایت کافی از این پروژه صورت نگرفت متعاقب این مسئله پس از بازدید مسئولین مشهد از شهر الکترونیک سئول قرار شد مشهد به عنوان شهر الکترونیکی قدم‌هایی را بردارد که در این خصوص با قراردادی که با دانشگاه علم و صنعت منعقد شد بحث شهر الکترونیک پیش رفت و سند راهبردی شهر الکترونیک مشهد به دست آمد و با تغییر مدیریت تحولی در اجرای‌آن ایجاد شد و هم اکنون وب سایت شهر الکترونیکی شهر به آدرس www.E-mashhad.irارائه دهنده یک سری خدمات است و نمایشگاه‌های اله‌سیت در سال گذشته و امسال در همین زمینه بوده و حاصل جاری شدن تفکر و فرهنگ شهر الکترونیکی در مشهد است و پیش‌بینی می‌شود در آینده نزدیک با فضای فرهنگی ایجاد شده به تسریع پیشرفت شهر الکترونیکی مشهد کمک شود. دکتر جلالی افزود بعد از مشهد هم اکنون مقدمات بحث درباره شهر الکترونیکی تهران به وجود آمده که امیدواریم به همه شهرها تسری یافته و اجرایی شود.
استاد دانشگاه علم و صنعت سپس به تعریف شهر الکترونیک و مزایایی که چنین شهری می‌تواند برای شهروندان داشته باشد پرداخت و گفت: شهر الکترونیک شهری است که با استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات بتواند خدمات مختلف شهری اعم از خدمات شهرداری یا سایر بخش‌های دولتی و حتی خصوصی در زمینه‌های اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی را در 24 ساعت شبانه‌روز و 7 روز هفته با کیفیت مناسب در اختیار شهروندان قرار دهد.

بانی شهرهای الکترونیک با اشاره به مزایای زیاد شهر الکترونیک، شاخص‌های ‌آن را چنین ذکر می‌کند: 1- با ایجاد شهر الکترونیک که نماد آن از طریق وب سایت شهر الکترونیک به مردم معرفی می‌شود از بسیاری رفت و آمدهای غیرضروری جلوگیری می‌شود در نتیجه شهر از ترافیک کمتر و هوای پاکیزه‌تری برخوردار است و نیز هزینه‌های مصرف زیاد بنزین کاهش یافته و منافع اقتصادی زیادی برای شهروندان به وجود می‌آید. 2- خدمات با کیفیت بیشتری ارائه می‌شود به عنوان مثال شهروند برای خرید (از این شهر) دارای حق انتخاب بیشتر و تنوع زیادتری در انتخاب با هزینه مناسب‌تری می‌گردد. 3- شهر الکترونیک میزان اشتغال را افزایش می‌دهد البته شاید ظاهرا برخی شغل‌ها از بین بروند و دیگر به کار نیایند ولی خدمات کاربرانی که کالا را منتقل می‌کنند یا افرادی که برنامه‌های کامپیوتری برای فروشگاه‌ها می‌نویسند زیاد می‌شود. 4- شهر الکترونیکی می‌تواند خود را در سطح جهان معرفی کند و با ارائه پتانسیل‌های مختلف شهر به دنیا و شهرهای دیگر سرمایه‌گذاران بیشتری را جلب کرده و در نتیجه اقتصاد خود را بهبود بخشد. 5- آموزش شهروندی در یک شهر الکترونیک بسیار راحت و کم‌هزینه است.
6- در شهر الکترونیک از بسیاری از تبعیض‌ها جلوگیری می‌شود. چرا که در این شهر تمام مناقصه‌ها و داد و ستدهایی که از طریق بخش دولتی انجام می‌شود به اطلاع شهروندان می‌رسد در نتیجه فقط عده خاصی نیستند که با مطلع‌شدن بتوانند خدمات خاصی را بگیرند. 7- شفاف‌سازی یکی از موارد جدی در شهر الکترونیک است به طوری که پیگیری یک کار یا یک تقاضا به راحتی امکان‌پذیر می‌گردد و اگر فردی در اداره‌ای در انجام کار مربوطه قصور یا مسامحه کند مشخص می‌شود یعنی کارکنان به راحتی مورد ارزیابی قرار می‌گیرند و حداقل از اشکالاتی که در مسیر رسیدگی به بعضی نامه‌ها ایجاد می‌گردد جلوگیری می‌شود.

شهر الکترونیک می‌تواند برای تمام گروه‌های سنی مزایای خاص خود را داشته باشد به هر حال واقعیت این است که ما به سمت جامعه اطلاعاتی در حال پیشرفت هستیم و مجبوریم وارد شهرهای الکترونیکی شویم.
سوءالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که چه کسی می‌تواند از شهر الکترونیک استفاده کند و اصولا شهروند الکترونیک چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد، در این باره دکتر جلالی که برای اولین بار تعریفی از شهروند الکترونیکی در سطح جهان ارائه کرده می‌گوید: شهروند الکترونیکی فردی است که بتواند با استفاده از ابزار فناوری اطلاعات از خدمات یک شهر الکترونیکی استفاده کند. یعنی شهروندی که حداقل بتواند وب سایت شهر الکترونیک را باز کند و در بخش‌های مختلف آن تحقیق کند و بداند از کدام بخش چه کمکی می‌تواند بگیرد نیاز به دانستن «ویندوز» و «ورد» و.... نیست فقط کافی است اطلاعات اولیه‌ای نسبت به دسترسی داشته باشد.
آموزش شهروند الکترونیک بحثی جدی است که باید از طریق تبلیغات رسانه‌های صوتی، تصویری و مکتوب مورد توجه قرار گیرد.

وی در خصوص چالش‌های موجود بر سر ایجاد و توسعه شهر الکترونیک تصریح می‌کند که چالش های مختلفی در این زمینه وجود دارد که من آنها را در 5 بخش خلاصه می‌کنم» اولین چالش زیرساخت است ، در یک شهر الکترونیک لازم است مردم دسترسی به پهنای باند زیاد شبکه داشته باشند اگرچه یک چنین شهری می‌تواند به اینترنت متصل نباشد و یک شبکه اینترانت قوی داشته باشد ولی در عین حال ترکیب اینترنت و اینترانت در هر شهر الکترونیکی لازم است.
2- مردم باید امکانات سخت‌افزاری لازم برای دسترسی به این شهر را داشته باشند. در حال حاضر بسیاری از خانواده‌ها کامپیوتر ندارند و بعضی از آنها از اینترنت بی‌اطلاع می‌باشند در این خصوص یک شهر الکترونیک باید از طریق ایجاد گیشه‌های فراوان الکترونیک در شهر دسترسی شهروندان را تسهیل کند که خود این مسئله مستلزم صرف هزینه زیادی است که این هزینه به عنوان یک چالش مطرح می‌شود. 3- ما هنوز نیروی انسانی لازم برای این که هم به عنوان شهروند، شهر الکترونیک را بشناسد و هم به عنوان مسئولینی که بدانند یک شهر الکترونیک چه مشخصه‌هایی دارد نداریم. به طور کلی نیروی متخصص لازم برای فرهنگ‌سازی و تدوین برنامه‌های مناسب جهت سیستم‌های امنیتی شهر الکترونیک نداریم. 4- دولت نقش مهمی را در توسعه شهرهای الکترونیکی دارد که متاسفانه دولت ما هنوز در توسعه اینترنت و تلفن همراه به عنوان شاخص‌های توسعه ITو ICTدر داخل کشور دارای مشکلاتی است و همین مسئله سبب می‌شود که توسعه شهر الکترونیک در داخل کشور با کندی صورت گیرد و تا زمانی که دولت یک تصمیم قاطع و عزم و اراده قوی در این زمینه پیدا نکند شانس توسعه این نوع شهرها زیاد نخواهد بود.

به هر حال چون ما تجربه‌ای در این باره نداشته‌ایم با چالش‌های زیادی مواجه خواهیم بود. هنوز مردم اطمینان ندارند شماره حساب بانکی خود را برای پرداخت قبض تلفن به شرکت مخابرات بدهند تا به طور خودکار این قبوض پرداخت شود. 5- بودجه و هزینه مالی مسئله مهم دیگر در این زمینه است. برای تربیت نیروی انسانی، تهیه نرم‌افزارها و نیاز به بودجه هست ولی باید توجه داشت که اگر با همین حداقل امکانات شروع نکنیم و منتظر باشیم چالش‌ها برطرف شوند و بعد شهر الکترونیک را راه اندازی کنیم کار درستی نخواهد بود. ما می‌توانیم همزمان به قصد توسعه فرهنگی بحث‌های شهر الکترونیک را پیش بکشیم تجربیات ابتدایی را کم کم جلو ببریم یعنی همان اتفاقی که در مشهد در حال رخ دادن است.
دکتر جلالی که سند راهبردی شهر الکترونیک مشهد را ارائه نموده می‌گوید شهر الکترونیک مشهد تنها پروژه‌ای در کشور است که دارای سند راهبردی است یعنی در حقیقت نقشه توسعه این نوع شهر توسط دانشگاه علم و صنعت با مجری‌گری من انجام شده است که فرصت مغتنمی است. خلاصه‌ای از این سند در وب سایت این شهر گذاشته شده و در اختیار عموم قرار گرفته است و بسیاری از متخصصان نظر خود را در مورد آن ارائه کرده‌اند. خوشبختانه از نظر علمی چارچوب اولیه این شهر برپا شده و بعضی از خدماتی را که از طریق وب سایت قابل انجام بوده، در آن قرار گرفته است و در آینده هر سازمانی که بتواند خدمات آن لاین ارائه کند می‌تواند در پورتال یا درگاه شهر الکترونیک مشهد قرار گیرد. در حال حاضر مردم و به ویژه زوار با مراجعه به وب سایت می‌توانند از نقاط مختلف شهر مشهد به صورت مجازی دیدن کنند و یا بلیت رزرو نمایند. ما امیدواریم در‌آینده بتوان وقت ملاقات با دکتر را هم از همین طریق رزرو کرد.

وی می‌گوید از آنجایی که فرهنگ نسبی در مشهد ایجاد شده و علاقه مسئولین هم زیاد شده اگر حمایت صورت گیرد ما می‌توانیم در مدت کوتاهی شهر الکترونیکی مشهد را به مراحل تکاملی برسانیم.
دکتر جلالی می‌گوید اگر عزم و اراده مسئولین و دولت برای رفع چالش‌های موجود بر سر راه ایجاد شهرهای الکترونیک جدی شود در عرض 5 سال می‌توان شهرهای الکترونیکی ایجاد کرد که مردم از مزایای آن بهره‌مند شوند و دیگر برای انجام هر کاری از خانه خارج نشوند و از وقت و هزینه خود در جاهای مناسب دیگر استفاده کنند.
تورنتوی کانادا جزو اولین شهرهای الکترونیک محسوب می شود و امروز این شهر و سئول در کره جنوبی در زمره پیشرفته‌ترین شهرهای الکترونیک دنیا هستند
اگر عزم و اراده مسئولین و دولت برای رفع چالش‌های موجود بر سر راه ایجاد شهرهای الکترونیک جدی شود در عرض 5 سال شاهد تحقق واقعی این نوع شهرها خواهیم بود

منبع:www.reporter.ir