جزیره‌ای در دنیای مجازی

دست‌یابی به اینترنت ملی در مواجهه با جریان آزاد اطلاعات چگونه میسر است؟

به دلیل مشخص نبودن راهکارهای دست‌یابی به اینترنت ملی، طرح ارایه شده چندان قابل بررسی نیست و ما به روشنی نمی‌دانیم شبکه‌ ملی اینترنت قرار است به چه خودکفایی در اینترنت برسد.

پس از مطرح شدن طرحی با عنوان ‌«اینترنت ملی» از سوی متولیان رسمی فناوری نوین ارتباطی در کشور این پرسش مطرح شد که شبکه جهانی چگونه ملی می‌شود ، دلیل طراحی و اجرای چنین طرحی چیست و آیا این طرح، به سرانجام خواهد رسید یا سر انجام به دلیل فقدان کارشناسی و نسنجیدگی به تاریخ می‌پیوندد؟

تا این‌که دلیل طراحی چنین شبکه‌ای از سوی وزارت ارتباطات و فن‌آوری اطلاعات هزینه‌ بسیار بالای استفاده از شبکه‌ جهانی اینترنت و غیرقابل اعتماد بودن آن و ایجاد احساس امنیت برای کاربران در تبادل اطلاعاتی در مسیری امن عنوان شد.

 این در شرایطی است که به دلیل مشخص نبودن راهکارهای دست‌یابی به اینترنت ملی، طرح ارایه شده قابل نقد و بررسی نیست و ما به روشنی نمی‌دانیم شبکه‌ ملی اینترنت قرار است به چه خودکفایی‌ای در اینترنت برسد.

 با نگاه به اهدافی چون دولت الکترونیکی لازم است هزینه‌های زیادی صرف شود و خودکفایی در اینترنت امکان‌پذیر نیست چرا که اطلاعات در جریان است و در اغلب موارد ما وارد کننده اطلاعات هستیم و نیاز بهره‌گیری از شبکه‌ اینترنت، یک نیاز جهانی است.

 این طرح که در ابتدا با سروصدای بسیاری مطرح شد هنوز به صورت شفاف برای کارشناسان و عموم مردم تشریح نشده و هر کسی تعریف خاص خودش را از این شبکه دارد، بنابراین تشریح آن از سوی طراحان یک ضرورت است. به گفته‌ مسئولان، ظاهراً تامین اعتبار اینترنت ملی نیز با مشکل مواجه شده و طرح تنها مرحله‌ طراحی مفهومی ‌خود را می‌گذراند.

اعتبار لازم برای پروژه اینترنت ملی حدود یک میلیارد دلار، حدود 900 میلیارد تومان اعلام شد و به گفته‌ مسئولان ‌در صورت تصویب طرح در مجلس و تامین اعتبار آن، این شبکه باید در مدت سه سال ایجاد ‌شود که علاوه بر میزبانی تمام سایت‌های ایرانی، ‌امکان ارایه سرویس به خارج از کشور را هم دارا خواهد بود.

بودجه‌ا‌ی10 میلیارد تومانی در ابتدا برای شبکه‌ ملی اینترنت یا همان اینترنت ملی در کمیسیون صنایع و معادن تصویب شد اما در کمیسیون تلفیق به تصویب نرسید، کمیسیون تلفیق به دلیل توجیه نبودن در مورد «مفهوم اینترنت ملی» آن را تصویب نکرد.

 طراحی جزیی این شبکه باید تا پایان آذرماه سال 85 به پایان می‌رسید که با اتمام این مرحله اجزای شبکه و نیازهای آن به‌طور دقیق مشخص و موارد قانونگذاری و برآورد هزینه‌ لازم برای طراحی این شبکه نیز اعلام و در دی ماه طراحی جزئی این شبکه نهایی می‌شد.

این در حالی است که سرپرست مرکز تحقیقات مخابرات ایران اخیراً درباره‌ این‌که شبکه‌ ملی اینترنت چه زمانی کاربردی می‌شود گفته است که هنوز بر سر مشخص نبودن مدل مفهومی ‌این شبکه و تامین اعتبارات این پروژه با مشکل مواجهیم چون دولت اعتبار مشخص را برای این شبکه‌ تعیین نکرده است، از این رو وزارت ارتباطات و فن‌آوری اطلاعات به‌عنوان یک ضرورت از محل اعتبارات مرکز تحقیقات مخابرات برای هرچه سریع‌تر به سرانجام رساندن این طرح تلاش می‌کند!

به گفته حامد قنادپور کارشناس IT اگر منظور از شبکه‌ ملی اینترنت شبکه‌ای ملی است که ما بر مبنای آن بتوانیم قبل از ورود به فضای اینترنت جهانی وارد این شبکه شویم و اطلاعات مورد نیاز خود را روی آن پیدا کنیم، به تعبیری دیگر منظور یک شبکه‌ اینترانت یا یک VAN ملی است که اطلاعات داخلی روی آن باشد، طرح خوبی است اما این‌که چگونه قرار است به این شبکه دست پیدا کنیم، هنوز مشخص نیست.

 او با اشاره به لزوم ایجاد زیرساخت‌های لازم می‌گوید: ایجاد زیرساخت‌های مورد نیاز کار پیچیده‌ای نیست و قابل انجام است اما فراهم کردن محتوای مناسب مورد نیاز این شبکه کار آسانی نیست، به‌خصوص که در حال حاضر نهادهای مختلف داخلی هنوز برای به‌روز کردن سایت‌های خودشان توانایی ندارند.

 این کارشناس IT می‌گوید، اگر به مسئله ایجاد این شبکه به دید ایجاد یک وب ‌هاستینگ ملی نگاه کنیم که محتوای آن باید از اطلاعات درون اینترنت تغذیه شود، در آن صورت به طراحی سیستم‌های هوشمندی نیاز داریم که بتوانند اطلاعات مورد نیاز را دسته‌بندی کرده و در شبکه قرار دهند و این کار هم به یک تیم کاری بزرگ نیازمند است.

از طرفی به نظر می‌رسد با توجه به این‌که بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری روی این طرح، انگیزه‌ لازم را دارا نیست، شبکه‌ ملی اینترنت در کشور به سرانجام روشنی نخواهد رسید.

 در چنین شرایطی، عبدالمجید ریاضی دبیر شورای عالی فن‌آوری اطلاعات نیز، چندی پیش در گفت‌وگو با خبرگزاری دانشجویان ایران، در حمایت از این طرح عنوان کرده بود که شبکه‌ اینترنت ملی با تامین پهنای باند وسیع، بستر مطمئن، پایدار و امنی را برای توسعه‌ فن‌آوری اطلاعات ایجاد می‌کند که نقش بسزایی در تحقق شعارهای چهارگانه‌ دولت نهم دارد!؟

 اما از نکات مبهم در مورد این طرح، نبود توجیه فنی خاص با توجه به نام این پروژه بود و به‌‌رغم شعارهایی که درباره‌ اینترنت ملی از سوی مسئولان وزارت ارتباطات و فن‌آوری اطلاعات مطرح ‌شده است، این طرح چنان مبهم است که به نظر کارشناسان، امکان اظهار نظر درباره آن وجود ندارد و مدیران و مسئولان وزارتخانه نیز تنها به کلی‌گویی پرداخته‌اند و هیچ‌گاه وارد جزئیات آن نشدند.

 اما شبکه‌ ملی اینترنت پس از گذراندن دوره سه ساله به کجا خواهد رسید؟ کارشناسان فعال در حوزه‌ فن‌آوری اطلاعات پاسخ می‌دهند.

دستیابی به اینترنت ارزان یکی دیگر از اهداف این شبکه ملی عنوان شده که به ایجاد شدن یا نشدن شبکه ربطی ندارد؛ وقتی نتوانیم با کمک شبکه‌ ملی اینترنت به اطلاعات وسیع دست یابیم یا امکانات جهانی را در اختیار بگیریم، ارزان یا گران بودن این شبکه معنایی ندارد.

بهرام پیری، کارشناس IT معتقد است نخستین گام در پروژه‌ شبکه‌ ملی اینترنت، داده‌پردازهای ملی بودند که با تعریف مشخص هم نتوانستند کاری از پیش ببرند، چه برسد به اینترنت ملی که بودجه‌ای هم به آن اختصاص داده نشده است.

 شبکه ملی تعطیل نیست

 با این همه، محمد سلیمانی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات می‌گوید، امسال 60 میلیارد تومان سرمایه‌گذاری خواهد شد تا زمینه گسترش شبکه ملی اینترنت در کشور فراهم شود.

سلیمانی اظهار می‌کند: سرمایه‌گذاری 60 میلیارد تومانی در دیتا به منظور توسعه و گسترش شبکه ملی اینترنت است. او در پاسخ به این‌که برخی از منتقدان معتقدند، با اختصاص ندادن بودجه مجزا به موضوع «اینترنت ملی» این پروژه تعطیل شده است، تاکید می‌کند: این شبکه اکنون در حال اجرا است و اتصال مدارس، اداره‌ها و 10 هزار بانک به شبکه ملی اینترنت از جمله این برنامه‌ها است.

در همین حال امیرحسین شفیعی یک فعال حوزه‌ اینترنت در گفت‌وگو با خبرگزاری دانشجویان ایران، درباره‌ ارزیابی خود از وضعیت شرکت‌های اینترنتی در کشور می‌گوید: روز به روز شاهد ورشکسته شدن شرکت‌های مختلف در این حوزه‌ایم و به دلیل هزینه‌ بالایی که شرکت‌ها متقبل می‌شوند و از طرفی نبود حمایت از آن‌ها شاهد افزایش این اتفاق در کشور هستیم.

به‌ گفته او، دولت کاری به شرکت‌های IT و حمایت از فعالیت آن‌ها ندارد و فقط ماهانه هزینه‌های خود را از این شرکت‌ها دریافت می‌کند، به عنوان نمونه هزینه‌ دیتا پیش از این هر دو ماه یک‌بار از شرکت‌ها دریافت می‌شد و اگر شرکت‌ها قدرت پرداخت آن را نداشتند، هزینه‌ها قسط‌بندی شده یا به آن‌ها فرصت داده می‌شد اما در چند ماه اخیر به‌‌رغم پرداخت هزینه‌ها به‌صورت یک‌ماهه، سخت‌گیری‌هایی نیز در پرداخت به‌موقع آن‌ها اعمال می‌شود.

 شفیعی با اشاره به موضوع خصوصی‌سازی می‌گوید: ما هنوز شاهد وقوع این امر در کشورمان دست‌کم در حوزه‌ ICT نیستیم، به عنوان نمونه بحث گرفتن پهنای باند اینترنت باید به عهده‌ شرکت‌ها و بخش خصوصی باشد، این در حالی است که این کار در کشور ما از سوی مخابرات انجام می‌شود و از طرفی تضمینی برای فعالیت شرکت‌ها در این حوزه وجود ندارد در صورتی که اعتماد و امنیت برای شرکت‌ها از مهمترین مواردی است که باید به آن توجه کرد.

رکود توسعه محتوا

با توجه به این‌که ضریب نفوذ اینترنت در سال گذشته با رشد 60 درصدی نسبت به سال 84 ، به 16 درصد رسید و بر اساس آمار موجود،‌ ایران از نظر ضریب نفوذ اینترنت از کشور مالزی نیز پیشی گرفته است.

محمد مهدی نایبی استاد دانشکده‌ برق دانشگاه صنعتی شریف معتقد است در زمینه‌ اینترنت بسیار عقب هستیم و مسئله‌ اصلی این است که باید همزمان با توسعه‌ زیرساخت‌ها به توسعه‌ محتوا بپردازیم تا کاربران اینترنت به دلیل کاربردهای اینترنت به استفاده از آن گرایش پیدا کنند؛ به عنوان نمونه خرید اینترنتی، دولت الکترونیکی و انجام بسیاری از کارها با کمک اینترنت به‌جای مراجعه‌ حضوری به اداره‌ها سبب افزایش کاربران اینترنت می‌شود. ولی در صورتی که صرفاً توسعه‌ زیرساخت‌ها بدون توجه به توسعه‌ کاربردهای آن صورت بگیرد، مردم از آن استقبال نخواهند کرد.

 با توجه به ارایه نشدن راهکارهای عملیاتی این طرح از سوی طراحان آن،‌ هنوز مشخص نیست که اجرای طرح هایی چون «اینترنت ملی» در شرایطی که هنوز پروژه‌های بسیاری در وزارتخانه‌ها و سایر بخش‌های دولتی معطل مانده یا به نتیجه دلخواه نرسیده است، چیست؟

نویسنده : بنیامین صدر

همشهری آنلاین

عصر مجازی: چهارمین موج تغییر

نویسنده: علی اکبر جلالی
منبع: سایت ایران و جامعه اطلاعاتی

اشاره:
این مقاله در دومین سمینار میان منطقه‌ای کشورهای آسیای مرکزی - غربی و جامعه اطلاعاتی که از سوی مرکز پژوهش‌ های ارتباطات برگزار شد، ارائه گردید.

خلاصه:
عصر مجازی نهایت توسعه و پیشرفت فناوری اطلاعات در فضای سه بعدی و در محیطی مبتنی بر دانش است. بطور یقین گسترش عصر اطلاعات همراه با فناوریهای پیشرفته موجود چهارمین موج تغییر را در آینده نزدیک در جهان به همراه خواهد داشت.
تاریخ پیشرفتهای بشر در طول سه عصر کشاورزی، عصر صنعت و عصر اطلاعات بعنوان سه موج تغییر اساسی اتفاق افتاده است. چهارمین موج تغییر یا عصر مجازی شرایط جدیدی را خلق خواهد نمود که بیشتر امور روزانه زندگی بشر مجازی خواهد شد. عصر مجازی مانند چتری هرکس را در هر زمان و هرجا زیر پوشش خواهد گرفت و محدودیتهای زمانی، جغرافیایی و فضایی که بشر امروز با آن در ستیز است را از بین خواهد برد. امکانات عصر مجازی بسیار زیاد است، به عنوان مثال، اقتصاد مجازی، تجارت مجازی، بانکداری مجازی، آموزش مجازی، دولت مجازی، ادارات مجازی، شرکتهای مجازی، پول مجازی و خدمات و تفریحات مجازی بخشی از آنها می‌باشند. برای وارد شدن به عصر مجازی باید سرعت CPUها به چندین برابر وضعیت موجود افزایش یابد، شبکه‌های پرسرعت با پهنای باند بسیار بالا وجود داشته باشد و فناوری لازم برای ذخیره حجم بزرگی از داده بر روی حافظه‌های لیزری و ملکولی امکان‌پذیر شود، نهایت اینکه، نرم‌افزارهای حقیقت مجازی بصورت روی خط و بدون تاخیر توسعه کمی و کیفی یابند. با نرخ رشد فناوری موجود و با در نظر گرفتن محدویتهایی علمی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی که در جهان وجود دارد، پیش‌بینی می‌شود که تا دو دهه دیگر عصر مجازی فرا می‌رسد.
در جامعه اطلاعاتی امروز هر روز شاهد توسعه دانشگاههای مجازی، آموزش الکترونیکی، تجارت الکترونیکی، شهرهای الکترونیکی، خدمات و سرویسهای الکترونیکی متنوعی هستیم که در حال توسعه می‌باشند. این تحولات به همراه توسعه سریع دانش که از طریق شبکه‌های اینترنت بسرعت در حال گسترش می‌باشد زمینه رسیدن بشر از دنیای یک بعدی به دنیای سه بعدی عصر مجازی یا موج چهارم را نوید می‌دهد. در این مقاله به تئوری موج چهارم یا عصر مجازی با هدف چشم انداز جهان آینده پرداخته شده است.
مقدمه:
انیشتن معتقد است که «تخیل اهمیت بیشتری از دانش دارد» .[1] شاید اگر تخیل و هوس نبود، امروز اختراعات بزرگی مانند هواپیما، قطار، لیزر، ماهواره، رادیو، تلویزیون، رایانه، اینترنت و دهها اختراع متنوع دیگر که زندگی بشر را تغییر داده و راحتی و رفاه را به همراه آورده است، در اختیار نداشتیم [2]. البته نقش نویسندگان داستانهای تخیلی که عموماً به آینده توجه داشته‌اند، نیز در تولید اختراعات و تغییر جوامع موثر بوده است. بعضی از اختراعات و نظریه‌ها دامنه محدودی دارند و بعضی نظرات مانند نظریه تافلر، دامنه وسیعتری را می‌پوشانند [3]. وقتی الوین تافلر در کتاب «موج سوم» عصر اطلاعات را در زمان اوج عصر صنعتی به عنوان موج جدید مطرح کرد و آن را تغییر اساسی جهان برشمرد، کسی فکر دولت الکترونیکی، آموزش الکترونیکی، تجارت الکترونیکی، بانکداری الکترونیکی و ایجاد میلیونها شغل جدید در این زمینه را نداشت. اما گذشت زمان نشان داد که توسعه فناوری اطلاعات از تخیل تافلر هم پا فراتر گذاشت و جهان را در عصر نوینی قرار داد که در آن تحولات عظیمی در حال انجام است. مسلماً عصر دانش یا عصر اطلاعات که یکی از نمادهای فیزیکی آن اینترنت است، به سرعت در حال گسترش بوده و پتانسیلهای نهفته در آن هنوز بطور وسیعی در اختیار بشر امروز قرار نگرفته است و علاوه برآن هنوز از آنچه وجود دارد نیز به نحو بهینه‌ای استفاده نمی‌شود [4-5].

موج چهارم یا عصر مجازی چیست؟
موج چهارم یا عصر مجازی در حقیقت، شکل توسعه و تکامل یافته عصر اطلاعات و دانش است که در آینده‌ای نزدیک ظهور خواهد کرد و فضای سه بعدی را در اختیار بشر قرار خواهد داد. عصر کشاورزی با هدف تهیه و تامین غذا بوقوع پیوست و تقریبآ سی هزار سال دوام داشت. عصر صنعت پس از آن شکل گرفت و مشکل ابزار و مواد را که نیاز آن زمان بشر بود برطرف نمود و حدودآ 500 سال دوام داشته و در بعضی از کشورها همچنان حاکمیت دارد. موج سوم مربوط به عصر اطلاعات است که با حضور رایانه معرفی شده به سرعت در حال گسترش و توسعه بوده و به پیش می‌رود و حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات را شدیدآ تحت تاثیر خود قرار داده است، اینترنت مشخص‌ترین نماد این عصر است. هدف از بوجود آمدن این عصر رفع نیاز اطلاعاتی بشر بوده است که به کمک رایانه و اینترنت همراه با بانکهای اطلاعاتی و شبکه‌های تار عنکبوتی WWW جهانی این نیاز تا حدودی مرتفع شده و در آینده تاثیر خود را با انتقال فضای یک بعدی (متن، پست الکترونیکی و اتاقهای گفتگو) به دو بعدی (فیلم، تصویر و آدمکهای شبیه‌سازی شده)که مشخصه این عصر است بیشتر نمایان خواهد نمود. عمر این عصر کوتاه خواهد بود و فقط از چند دهه تجاوز نخواهد کرد. موج چهارم در راه است و بزودی دنیای سه بعدی را به جهان عرضه خواهد کرد و شرایطی را فراهم می‌کند تا تخیل انسان بتواند به حقیقت نزدیک شده و فضای جدیدی را معرفی خواهد نمود که بسیار توسعه ‌یافته‌تر و متفاوت با جهان امروز است. جامعه اطلاعاتی امروز باید چشم انداز روشنی برای ادامه مسیر خود به سمت رشد و پویایی داشته باشد، عصر مجازی می‌تواند دورنمای تحول درازمدت جامعه اطلاعاتی امروز باشد 


در عصر مجازی بیشتر امور بشر به صورت غیر فیزیکی قابل انجام است: مثلاً، برای خرید از فروشگاهی دور دست و حتی در کشوری دیگر، نیاز به حضور فیزیکی خریدار و فروشنده در یک مکان ثابت نیست. برای آموختن دانش، نیاز به رفتن به مدارس سنتی و یا دانشگاههایی مانند دانشگاههای فعلی نخواهد بود. یک استاد در آن واحد می‌تواند در منزل دانشجو و در دهها روستا، شهر و کشور و مکان دلخواه آموزش مجازی دهد. این حضور به قدری طبیعی خواهد بود که دانشجو حضور استاد را در منزلش درک می‌کند و احساس تخیلی حقیقی در دانشجو بوجود می‌آید. پول فیزیکی وجود نخواهد داشت، پول مجازی جایگزین آن خواهدشد. دوربینهای مخصوصی که به سیستم فتومتریک مجهز هستند از روی قرنیه چشم، افراد را شناسایی می‌کنند و لذا نیاز به داشتن کارت شناسایی و کارت اعتباری نیز نخواهد بود و بصورت خودکار بسیاری از مسائل روزمره امروزین بشر انجام می‌شود. بازرگانی مجازی رونق زیادی خواهد یافت و امکان عرضه کالا به هرکس در هر زمان و در هر جا در اولین فرصت ممکن امکان پذیر خواهد شد. تولید انبوه کالاهای فیزیکی محدود می‌شود و تولید کالاهای غیر فیزیکی- مانند اطلاعات، موسیقی و فیلم، افزایش چشم گیری خواهند یافت و اقتصاد جدید را خواهند ساخت.
تمام اموری که این روزها در عصر اطلاعات و موج سوم با پیشوند “E” مطرح می‌شوند، در عصر مجازی دارای پسوند مجازی خواهند شد. مثلاً بانکداری مجازی جایگزین بانکداری الکترونیکی، پول مجازی جایگزین پول الکترونیکی، تجارت مجازی جایگزین تجارت الکترونیکی، سرویسها و خدمات مجازی جایگزین سرویسها و خدمات الکترونیکی خواهند شد و نهایتاً دولت مجازی جایگزین دولت الکترونیکی خواهد شد. هزاران شغل جدید مجازی جایگزین شغلهای سنتی و الکترونیکی امروزه خواهند شد و تعداد مشاغل مورد نیاز بشر بیشتر از جمعیت روی کره زمین خواهد شد. نتیجه ابتدایی این تحول وسیع، که ابعاد معنوی نیز به همراه دارد، آن است که فردگرایی و دیکتاتوری (به علت دو سویه بودن رسانه‌ها) از جوامع حذف و کار گروهی و تفکر جمعی که از طریق رسانه‌ای بر روی شبکه تار عنکبوتی امروزه شکل خواهد گرفت جایگزین می‌شود. «دانش محوری» اساس اداره جوامع مجازی خواهد شد و آموزش در طول عمر به عنوان نیاز اولیه بشر مطرح و جایگزین آموزش فعلی خواهد شد. تقریباً تمام امور اداره جوامع امروزی تغییر خواهد کرد و جهان جدیدی جایگزین جهان فعلی خواهد شد که در آن امکان برقراری عدالت و داشتن رفاه بیشتر حداقل بصورت مجازی برای همه فراهم می‌شود.
در این عصر همچنین تغییرات اساسی در رفتار و اخلاق بشر بوجود خواهد آمد و جو معنویت جو غالب بر جوامع خواهد شد. بعضی از صفتهای بد بعضی از انسانها مانند دروغگویی، کلاهبرداری، قتل، غارت و تجاوز به حقوق دیگران و امثال آنها به دلیل علنی، و یا قابل پیگیری بودن، تا حدود زیادی از جامعه رخت بر خواهد بست. مردم در جهان مجازی فرصت شناخت بهتری از جهان و فلسفه وجودی انسان خواهند داشت و با شکل بهتری تربیت خواهند شد. چون از نظر تئوری در عصر مجازی مشکلات معیشتی و تهیه ابزار کار و دسترسی به دانش و اطلاعات وجود ندارد، شرایط برای توجه بیشتر به مسائل معنوی و مذهب افزایش خواهد یافت.
برای کشورهای در حال توسعه مانند ایران که هنوز در اواسط موج دوم یا عصر صنعت قرار دارند و موج سوم را درک نکرده و بکار نگرفته‌اند، اطلاع از تغییر جهان به سوی عصر مجازی، از جنبه‌های مختلف دارای اهمیت است. شاید مسئولین اداره این دسته از کشورها با اطلاع از پیدایش عصر مجازی به بحرانی بودن و عقب افتادگی وضعیت کشورهایشان در این زمینه پی ببرند و با حرکتی پرشتاب، حداقل توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات را جدی بگیرند و با وارد شدن به موج سوم، عصر مجازی را چشم انداز برنامه‌های ICT دراز مدت خود قرار دهند. از طرف دیگر با مشخص شدن عصر مجازی به عنوان چشم‌انداز، شانس اقدامات پرشی و برنامه‌های متحورانه در کشورهای در حال توسعه بیشتر خواهد شد و تلاش برای کاهش فاصله دیجیتالی نیز افزایش می‌یابد. برای گذر از موج سوم، عصر صنعت به موج چهارم باید مسیر را خوب شناخت و برنامه‌های زیادی را یکی پس از دیگری اجرا کرد. کره جنوبی از جمله کشورهای موفق است که در این زمینه برنامه نسبتآ مناسبی را دنبال می‌کند. در صورت موفقیت کشورهای در حال توسعه در تهیه برنامه‌ای که چشم‌انداز آن عصر مجازی باشد، می‌توان بخشی از عقب ماندگی دیجیتالی را جبران و حتی از بسیاری از کشورهایی که هنوز با این مفاهیم آشنایی ندارند، جلو هم افتاد.
مشکلات سر راه رسیدن به جامعه مجازی:
یکی از مشکلات اساسی موجود در بسیاری از کشورهای در حال توسعه مشکل فرهنگی و روانی برخورد با فناوریهای نوین است که معمولآ بخشی از مردم در مقابل تغییر عموماً واکنش منفی نشان دهند و باعث تاخیر در استفاده مناسب از آنها می‌شوند. شاید این مشکل تنها به کشورهای توسعه یافته مربوط نبوده و کم و بیش در کشورهای توسعه یافته و خالق این فناوریها نیز این واکنشها معمول باشد. این واکنشها همین حالا هم مشکلاتی را در جهان بوجود آورده است و باعث کاهش سرعت بعضی از فناوریها شده است. البته اینگونه مشکلات ممکن است به کشورهای خاصی مربوط نباشد و مثلاً در کشور آمریکا که کشوری توسعه یافته در زمینه تولید دانش و فناوری می‌باشد، تکنولوژی بسیار جلوتر از سواد عمومی جامعه به جلو می‌رود، یعنی مردم آمریکا با وجودیکه ابزارهای پیشرفته و مناسبی در اختیار دارند از آنها استفاده مناسب نمی‌کنند. شاید یکی از دلایل آن است که سیستم آموزشی آمریکا عقب‌تر از تحولات تکنولوژیکی حرکت می‌کند. لذا آنها برنامه آموزشهای عمومی در معرفی استفاده مناسب از تکنولوژیهای موجود را هم ندارند. به همین دلیل، در حالی که 150میلیون نفر از مردم آمریکا از اینترنت استفاده می‌کنند و 2/72 درصد از آنها در ادارات دسترسی به شبکه‌های با پهنای باند زیاد، مثل T1، دسترسی دارند و تا پایان سال 2003 میلادی این امکانات برای 90 درصد آنها فراهم می‌شود، فقط 30 درصد مردم، آن هم با ضریب پایین از این شبکه‌ها بصورت بهینه استفاده می‌کنند. بنابراین آموزش و توسعه فرهنگ استفاده از فناوریهای جدید یکی از مسائل مهم در توسعه فناوری اطلاعات . ارتباطات است که باید مشکلات مرتبط با آن شناخته و حل شود. مشکل بعدی، حتی در کشورهای توسعه یافته، مربوط به افراد سالخورده و مسئولین سابقه داری است که تجربیات سنتی را با خود دارند و تسلیم فناوری‌های نوین نمی‌شوند. حتی در مقابل تغییر می‌ایستند و مراحل توسعه را با تأخیر مواجه می‌سازند. در جوامع سنتی و عقب افتاده این وضع به مراتب بدتر است و عدم اطلاع حاکمان و دولتها از مزایای این پدیده‌ها سبب تأخیر در استفاده از فناوریهای جدید و توسعه دانش و رشد اقتصادی در آن جوامع می‌شود. از اینگونه اشکالات و مسائل در طول تاریخ بشر فراوان دیده شده و این مشکلات در آینده نیز ادامه خواهد داشت. وظیفه دانشمندان و محققان است که با اقدامات فرهنگی اینگونه مسائل را در جامعه مطرح و در حد توان از مسئولان بخواهند تا استفاده از آنها را در جامعه عملی سازند. یکی دیگر از مشکلات دسترسی زودهنگام به موج چهارم یا عصر مجازی پدیده‌ای جدید بنام «فاصله دیجیتالی» بین کشورها است. این موضوع بقدری مهم است که از سال 1994 میلادی معیار تشخیص کشورهای فقیر و غنی شده است. تا قبل از سال 1994 میلادی فاصله کشورهای فقیر و ثروتمند را با سرمایه‌های مادی می‌سنجیدند. امروزه به کشوری ثروتمند می‌گویند که از نظر توسعه ICT به مرحله خوبی از رشد رسیده باشد، ضریب نفوذ اینترنت در آنها بالای 50 باشد و مردم خدماتشان را از دولت در منزل از طریق دولت الکترونیکی دریافت کنند. تا اوایل سال 2003 میلادی 93 درصد کاربران اینترنت و 73 درصد تلفنهای جهان در اختیار 20 درصد کشورهای توسعه یافته جهان قرار داشته است. همین کشورها در جهان بهترین شرایط اقتصادی را داشته و در زمینه توسعه تجارت الکترونیکی و صادرات نیز بالاترین موقعیت‌ها را دارند. توجه به این مشکل در جای خود مهم است و در صورتیکه به آن توجه نشود و این فاصله زیادتر شود مشکلات بزرگی را برای جوامع اطلاعاتی در جهان بوجود خواهد آورد و از شتاب سریع توسعه فناوری اطلاعات خواهد کاست و دسترسی به عصر مجازی را با تاخیر مواجه خواهد نمود. ورشکستگی شرکتهای رایانه‌ای. مخابراتی و دات کام (com) در سالهای 1997 و 1998 از نشانه‌ها ضعف فرهنگی و شناخت علمی از پدیده‌های جدیدی مانند فناوری اطلاعات و ارتباطات بوده است. فاصله دیجیتالی نمادی از بی عدالتی را در جهان به رخ خواهد کشید و ممکن است زمینه‌ای برای تحمیل جنگهای ناخواسته در آینده شود. برای تشخیص فاصله دیجیتالی کافی است به این نکته توجه شود که در زمان تهیه این مقاله (تابستان 1382) حجم اطلاعاتی که بین اروپا و آمریکا جا به جا می‌شود، 231 برابر حجم اطلاعاتی است که بین خاورمیانه و آمریکا رد و بدل می‌شود. همین مثال به تنهایی فاصله دیجیتالی بین اروپا و خاور میانه را از نظر دسترسی به اطلاعات نشان می‌دهد. به عنوان مثالی دیگر، تعداد کاربران اینترنت در کشور ما 5/3 میلیون نفر و در کشور کره جنوبی 35 میلیون نفر است. با احتساب جمعیت و در نظر گرفتن ضریب نفوذ اینترنت در کره جنوبی که نزدیک به 65 درصد و در ایران 5 درصد است، حداقل فاصله دیجیتالی ما با آنها حدود 13 برابر است. اگر سرعت دسترسی به اینترنت را در کنار اعداد فوق قرار دهیم و به شبکه‌های با باند وسیع در کره جنوبی توجه داشته باشیم شاید فاصله ایران و کره جنوبی از نطر کیفیت دسترسی به خوط اینترنت و شبکه به 100 برابر هم برسد! در چنین شرایطی قطعاً مشخص می‌شود که کشورهایی مانند ایران برای رسیدن به عصر مجازی و ایده‌آل راه طولانی در پیش دارند. با این وجود با بررسی‌های فنی معلوم می‌شود که تغییر اساسی، بدون توجه به تأخیر برخی از کشورها اتفاق خواهد افتاد و تا دو دهه دیگر برای قسمتهایی از جهان توسعه یافته، عصر مجازی یا جامعه مجازی قابل لمس و بهره‌برداری خواهد بود. مشکلات سر راه رسیدن به تغییرات اساسی عموماً انسانی هستند و اگر بدون توجه به ظرفیت تغییر در انسان این فناوریها به جلو برود، ممکن است خسارات ناشناخته‌ای داشته باشد و بشریت را تهدید کند. لذا باید با دقت و آگاهی از فضای موجود گام به جلو گذاشت. مجموعه مطالعات فنی و علمی نشان می‌دهد که تا 20 سال آینده جهان در عصر مجازی یا چهارمین مقطع تحول اساسی تاریخ بشر که آنرا موج چهارم می‌نامیم قرار خواهد گرفت. دلایل فنی که ناشی از رشد سریع ابزارهای مورد نیاز برای ساخت عصر مجازی وجود دارد مبتنی بر توسعه کیفی سه عنصر فیزیکی: CPU، حافظه، و ابزار انتقال داده می‌باشد. اولین عنصر از عناصر مورد نظر که در شکل گیری عصر مجازی از نظر سخت افزاری نقش اصلی را دارد، واحد مرکزی محاسباتی رایانه‌ها یا CPU است، که سرعت آنها باید آنقدر بالا رود تا بتوانند صدها هزار میلیارد محاسبه را به صورت لحظه‌ای انجام دهند. عوامل متعددی در افزایش سرعت CPUها موثر هستند که مهمترین آنها قرار گرفتن تعداد بیشتری ترانزیستور در یک تراشه CPU است. در این خصوص در سال 1980 متخصصین می‌توانستند تنها 29 هزار ترانزیستور را در یک چیپ 8086 قرار دهند، در سال 1990 این تعداد در کامپیوترهای معروف به 486 به 2/1 میلیون ترانزیستور رسید. این روند افزایش تعداد ترانزیستور در CPU ادامه دارد و قرار است تا سال 2005 میلادی این تعداد به 200 میلیون ترانزیستور در یک واحد CPU برسد و در قدم بعدی یعنی سال 2011 میلادی یک میلیارد ترانزیستور در هر واحد CPU قرار خواهد گرفت و عنصر برای عملکرد در عصر مجازی آماده خواهد شد. البته در فرآیند سرعت دادن به این واحد محاسباتی، عوامل دیگری مانند کاهش ولتاژ تغذیه CPU ها از 5 ولت به یک ولت، تغییر اساسی مواد اولیه چیپهای سیلیکونی به مواد جدید مانند لاستیکهای نیمه هادی و تیوبهای کربنی و فناوریهای دیگری زمینه ایجاد سرعت بیشتر را فراهم می‌کند.
عنصر دومی که از نظر سخت افزاری در شکل گیری جامعه مجازی به آن نیاز شدیدی داریم، «حافظه با حجم فوق العاده زیاد» است. جهان مجازی جهانی سه بعدی است و حتی در بعضی موارد به فضاهای بیشتر از سه بعدی یعنی چند بعدی نیز نیاز می‌باشد. برای اینکه بتوانیم شرایط حضور غیر فیزیکی افراد و اشیاء را به صورت سه بعدی از هر نقطه مورد نظر به هر نقطه دلخواه داشته باشیم، به ذخیره سازی و بازخوانی حجم زیادی از داده نیاز داریم. حافظه‌های موجود، توان ذخیره سازی حجم بسیار کوچکی از اطلاعات را دارند و امکان تمرین جامعه مجازی حتی با ابعاد کوچک فعلاً به علت کوچکی حجم حافظه‌ها میسر نیست. اما امید به حافظه‌های لیزری و ملکولی معطوف شده است که در حال تحقیق است و تا کنون به نتایج خوبی هم رسیده است. یک حافظه لیزری توان ذخیره سازی یک ترا بایت (1000 گیگا بایت) و یک حافظه ملکولی ظرفیت ذخیره سازی 1000 ترا بایت در خود دارد. این حجم بزرگ از حافظه برای قرار دادن کل کتابخانه کنگره آمریکا که بزرگترین کتابخانه جهان است در یک حافظه لیزری به ابعاد یک حبه قند و قرار دادن دانش بشر در یک حافظه ملکولی کفایت می‌کند.
سومین عنصر مورد نیاز عصر مجازی، ابزار انتقال داده با سرعت فوق العاده زیاد از نقطه‌ای به نقطه دیگر و از یک رایانه به رایانه دیگر چه به صورت با سیم و چه به صورت بی‌سیم است. در این خصوص «فیبر نوری» به عنوان بهترین ابزار موجود انتقال داده در حالت تئوری امکان ارائه پهنای باند بی نهایت را دارد. اما محدودیتهای ابزارهای جنبی و افتی که بر اثر خمش و یا محلهای اتصال و سوئیچ ها وجود دارد، سبب شده تا این عنصر در حال حاضر برای انتقال اطلاعات عصر مجازی، عنصر مناسبی نباشد. ماهواره‌ها و سایر ابزار انتقال داده و شبکه‌های با پهنای باند زیاد امروز، اگر چه نسبت به گذشته، رشد وسیع و توسعه خوبی داشته‌اند، اما برای عصر مجازی و موج چهارم مناسب نیستند. انتظار آرمانی ما تولید ابزار بی‌سیم با سرعتهای فوق العاد زیاد است. برای تشخیص سرعت بالا توجه داشته باشیم که برای انتقال یک فیلم حقیقی مناسب از طریق شبکه‌ای مانند اینترنت به سرعت انتقال 10 گیگا بیت در ثانیه احتیاج است. اگر شرایط سه بعدی را به آن اضافه کنیم و یک فیلم سه بعدی را در نظر بگیریم، به سرعت انتقال دهها مرتبه بالاتر از این مقدار احتیاج است. لذا محدودیت در این زمینه بیشتر از دو زمینه قبلی است و به اختراع جدیدی در این زمینه و یا تحولی ویژه نیاز داریم.
در کنار این عناصر سخت افزاری، به رشد و توسعه نرم افزارهای سه بعدی حقییقت مجازی نیز باید توجه کرد [10]. در این خصوص اقدامات اولیه خوبی در جهان آغاز شده است که تلاش دارد نرم‌افزارهای هوشمند را توسعه داده و نیاز عصر مجازی را تامین کند. اینگونه نرم‌افزارها که در بازیهای رایانه‌ای جایگاه ویژه‌ای یافته‌اند در حال کسترش و تولید می‌باشند و امید می‌رود که مشکلات خاصی در زمینه نرم‌افزار ابزار عصر مجازی نباشد.
نتیجه‌گیری:
• چهارمین موج تغییر در تاریخ بشر عصر مجازی خواهد بود.
• مشکلات گذر از موج سوم به موج چهارم مربوط به مسائل فرهنگی، طبیعت بشر که در مقابل تغییرات جدید مقاومت می‌نماید، محدودیتهای نرم‌افزاری و سخت‌افزاری می‌باشد که باید با درایت و تلاش مداوم حل شود.
• عناصر مهمی که عصر مجازی را خواهند ساخت شامل CPU، حافظه‌ و ابزارهای پیشرفته انتقال داده با سرعت بسیار بالا می‌باشند که در کنار نرم‌افزارهای حقیقت مجازی و سه بعدی بسرعت در حال پیشرفت می‌باشند.
• با توجه به محدویتهای سخت‌افزاری، نرم‌افزاری، فرهنگی و اجتماعی پیش‌بینی می‌شود تا دو دهه دیگر مراحل اولیه ورود به عصر مجازی و آغاز موج چهارم محقق شود.
• موج چهارم یا عصر مجازی باعث تغییر بسیار زیادی در امور بشر خواهد شد، این تغییرات در حوزه‌های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و آموزشی به شکلی کاملآ متفاوت با وضعیت فعلی جهان خواهد بود.
• با دیدگاه ایده‌آل، رسیدن به جامعه جهانی سالم که معنویت و انسانیت در آن حاکمیت داشته باشد جزء اهداف اصلی عصر مجازی خواهد بود. زیرا در جامعه ایده‌آل عصر مجازی مشکل، غذا، ابزار و اطلاعات که در دسترس نبودن یا کمبود آنها باعث مشکلات جوامع گذشته و حال بوده دیگر وجود نخواهد داشت و بنابراین عدالت و معنویت می‌تواند در هر جا و در هر موضوع و برای هر چیز وجود داشته باشد.
• به منظور شناخت عمیق از عصر مجازی باید فضای مجازی در ذهن ایجاد نمود و در آن فضا موضوعات مختلف از جمله آموزش، تجارت، تفریح و سایر امور زندگی را در فضای جدید تخیل نمود تا واقعیت موضوع بیشتر شناخته شود.
• برای رسیدن به عصر مجازی و موج چهارم باید تاکید بیشتر بر نرم‌افزارهای سه بعدی و حقیقت مجازی روی خط باشد.


8. منابع

[1] http://www.princetonreview.com/cte/articles/cre search/profileEinstein.asp
[2] http://www.skypoint.com/members/mfinley/ toffler.htm
[3] Toffler, Alvin, “The Third Wave”, William Morrow and Company, Inc., 544 p. ISBN 0-688-03597-3, 1980.
[4] Ali A. Jalali, “The Effect of New Technology on Education for the Twenty –First Century”, The fifth UNISCO-ASEID Conference, Bangkok, Thailand, December 13-16, 1999.
[5] Ali A. Jalali, “The Effect of Information Technology on Virtual Education and Virtual Life”, The World Electronic and Internet Cites Conference, Kish Island, Iran, May 13-16, 2001.
[6] William F. Slater, III, “Internet History”, Chicago Chapter of the Internet Society September 2002 - http://www.isoc.org/
[7] Egil Juliussen, “Market Research Report Forecast Methodology” Computer Industry Almanac Inc., March 2002.
[9] CBSNEWS.COM, “Supercomputer Shatters Speed Mark”, April 22, 2002.
http://www.cbsnews.com/stories/2002/04/20/tech/main506797.shtml
[10] http://www.time.com/time/2002/inventions/ rob_environment.html
[11] Mohamed Khalifa and Rinky Lam, “Web-Based Learning: Effects on Learning Process and Outcome”, IEEE transaction on education, vol. 45, pp.350-356, Nov. 2002.

دسترسی آسان به دنیای اطلاعات

استفاده از دنیای اینترنت به یکی از نیازهای روزمره و اصلی ما تبدیل شده. اما آیا تا به حال از خود پرسیده اید چطور این اطلاعات به دست شما می رسد؟ web اینترنت را به مفهوم واقعی متحول کرده است. در گذشته ای نه چندان دور ، کاربران اینترنت برای یافتن اطلاعات و استفاده از آن با دشواری های فراوانی مواجه بودند. در بسیاری از موارد کاربر حتی با دانستن آن که اطلاعات در کجا قرار دارد ، نمی توانست از آنها استفاده کند. به همین دلیل با ابداع web در 1989 روشهای دستیابی به اطلاعات ساده شد و رشد اینترنت نیز به طور چشمگیری افزایش یافت. افزودن Java Appletc به صفحات HTML باعث شد تا تبادل اطلاعات مابین کاربر و سرویس دهنده در اینترنت بهتر و ساده تر شود و web را به محیطی جذاب و دست داشتنی بدل نماید.
web هر روز در حال تغییر است زیرا سکویی که برروی آن قرار گرفته هر روز متحول می شود و هر روز منابع جدید فراوانی به آن اضافه می شود.

بیشترین اطلاعات مربوط به چیست؟

هر مجموعه اطلاعاتی که به طور معمول به شکل صفحات web در دسترس هستند با یک آدرس ویژه قابل دستیابی است و هر روز به تعداد این آدرس ها افزوده می شود.
بیشترین منبع اطلاعات در اینترنت و بخصوص در web را دانشگاه های جهان تشکیل می دهند و گروه دیگر محققین هستند که با جمع آوری اطلاعات فراوان در همه زمینه ها و ارائه آن در اینترنت به ارتقاء دانش بشری کمک شایانی می کنند و گروه بعدی را هم بخش های تجاری تشکیل می دهند.

ارتباط با کامپیوتر اصلی

web کلیدی قوی برای اجرای برنامه های کاربردی است. درست مشابه یک سیستم عامل در کامپیوترهای شخصی با این تفاوت که در web می توان یک برنامه را برای استفاده چندین کاربرد به صورت همزمان به اشتراک گذاشت. برنامه ها عموما به صورت فایل های HTML که در زبان web نیز گفته می شود هستند. یک فایل HTML در واقع صفحه web را به وجود می آورد.
کامپیوترهایی که فایل HTML در روی آن قرار دارند server نامیده می شوند. بنابر این وقتی صحبت از یک سایت web می شود ، اشاره به کامپیوتر یا مجموعه کامپیوترهایی است که با برقراری ارتباط با آنها می توانیم از فایل های HTML موجود در آنها استفاده کنیم.

راحتی کار با امکانات جدید

آدرس دهی که در گذشته به کار گرفته می شد بسیار پیچیده بوده و استفاده از آن مستلزم داشتن دانش فراوانی درباره کامپیوتر بود. شاید به همین دلیل هم تا اوایل دهه 90 اینترنت عموما توسط متخصصان کامپیوتر مورد استفاده قرار می گرفت اما با ابداع web توسط دو دانشمند جوان در موسسه ای در سرن سوئیس روشهای گذشته اگر چه منسوخ نشدند اما دیگر چندان مورد استفاده قرار نمی گیرد.

هر شرکت ، ارگان یا شخص ، مشخصی با تناسب نوع فعالیت یا نام شرکت و محدوده عملکرد نامی برای استفاده از آدرس web خودش انتخاب می کند. از طرف دیگر هر آدرس web بیانگر حضور یک شخص یا گروه ، موسسه و... در اینترنت است که برای سهولت دسته بندی آنها بهتر است از مفهوم Domain استفاده شود. برای آن که در انتخاب آدرس webآشفتگی به وجود نیاید ، موسسه ای به نام internic متولی ثبت ارائه آنها شده است.
طراحان سیستم می توانند تصمیم بگیرند که کدام فایل در هنگام مراجعه به آدرس های واقع برروی این Server به عنوان اولین فایل توسط مرورگر باشند. به عنوان مثال طراح تصمیم می گیرد که اولین فایلی که توسط مرورگر به صورت اتوماتیک یافت شده و متغییر می شود main.html باشد ، به این ترتیب مراجعه کننده به آدرس دیگر لازم نیست نام فایل را بنویسد بلکه کافی است آدرس را ذکر کند تا سیستم به صورت اتوماتیک فایل اصلی را یافته و تغییر کند. در ابتدای آدرس ها ممکن است عبارت //: http توجه شما را به خود جلب کند.
این عبارت به معنای نوع پروتکل یا قراردادی است که انتقال اطلاعات را در شبکه انجام می دهد. نوشتن این عبارت در ابتدای هر آدرس به مرورگر می گوید که می خواهید از امکانات یک web server استفاده کرده و به یک آدرس web دسترسی پیدا کنید. هر چند در مرورگرهای جدید نیازی به نوشتن این عبارت نیست.

حقوق فناورى اطلاعات

نویسنده: دفتر حقوق فناوری اطلاعات همکاران سیستم
منبع: آی تی ایران

دوران مارا عصر اطلاعات یا عصر انفجار اطلاعات مى گویند و در این دوران جامعه اطلاعاتى در حال شکل گرفتن است. نقش مهم، تاثیر گذار و اساسى اطلاعات در دنیاى امروز توجه روز افزون و ویژه اى را مى طلبد و بر همین اساس فناورى اطلاعات جهت پاسخگویى به این نیاز ایجاد گردیده است .

فناورى اطلاعات دانشى است که به چگونگى گردآورى، پردازش ، ذخیره، مبادله و انتقال اطلاعات مى پردازد و حقوق فناورى اطلاعات زیر ساختهاى حقوقى لازم جهت حمایت از داده ها در چنین محیطى را فراهم ساخته و همچنین مسائل حقوقى مربوط به این دانش را تبیین مى کند .

امروزه اطلاعات به یک ثروت ارزشمند بنگاههاى اقتصادى و افراد مبدل گشته و هر تلاشى جهت حمایت حقوقى و حفظ و حراست از آنها یک نیاز اساسى و مبرم صاحبان این اطلاعات است و حقوق فناورى اطلاعات به این نیاز پاسخ مى دهد. بعلاوه تعبیه و ایجاد زیر ساختهاى حقوقى لازم جهت تبادل اطلاعات در فضاى مجازى نیز از وظایف وکارکردهاى این رشته حقوقى است . لذا تمام مسائل حقوقى راجع به نرم افزارها – پول الکترونیکى – تجارت الکترونیکى – بانکدارى الکترونیک – امضاى الکترونیکى، اینترنت و غیره در این رشته حقوقى مورد بحث قرار مى گیرد . حقوق براى تعیین ضمانت اجراى لازم جهت حفظ و حراست از حقوق ،اموال و دارائیهاى اشخاص در فضاى مجازى ، مقررات راجع به جرائم و مجازاتهاى رایانه اى رانیز ایجاد کرده است . در کنار جرائمى که در دنیاى عینى و ملموس رخ مى دهد جرائم دیگرى نیز وجود دارند که صرفاً در فضاى مجازى اتفاق افتاده و ویژگیها، شرایط و آثار و نتایج خاص خود را دارند .وجود جرائم رایانه اى ،تدوین و تصویب قوانین مجزا و خاصى را لازم مى داردکه این مسائل نیز در این رشته حقوقى مورد بحث و بررسى قرار مى گیرد.

حقوق فناورى اطلاعات ارتباط بسیار نزدیک و وسیعى با حقوق مالکیتهاى معنوى دارد چراکه خود اطلاعات و دانشى که گردآورى ، پردازش ، ذخیره و مبادله این اطلاعات را میسر مى سازد در بیشتر موارد تحت عنوان مالکیتهاى ناملموس و معنوى مورد حمایت قرار گرفته وقانونگذار علاوه بر شناسائى حقوق انحصارى براى صاحبان این اموال، ضمانت اجراهاى شدید مدنى و کیفرى را نیز براى ناقضین این دسته از حقوق تعیین کرده است. لذا در بررسى حقوق فناورى اطلاعات، حقوق مالکیتهاى معنوى نیز تا آنجا که مربوط بدان مى شود (بویژه در خصوص حمایت از کپى رایت و اسرار تجارى) مورد بحث و بررسى قرار خواهد گرفت. در میان همه موضوعات مختلف مربوط به فناورى اطلاعات، نرم افزارهاى رایانه اى نقشى مهم و اساسى دارند. نرم افزارها هم از جهت اهمیت وارزش ذاتى خود و هم از جهت نقشى که در دیگر رشته هاى فناورى اطلاعات دارند اهمیتى مضاعف مى یابند چراکه در تمامى مسائل مربوط به تجارت الکترونیک ،‌دولت الکترونیک – پول الکترونیکى و غیره، نرم افزارها هستند که بیشتر امور مربوط بدانها را انجام داده یا انجام آنها را تسهیل مى کنند و در یک مقیاس وسیع در روند حرکت بسوى جامعه دانایى محور نقشى اساسى و مهم داشته و تکوین چنین جامعه اى راتسهیل مینمایند .

بنابراین اگر نرم افزار را سرآمد فناورى اطلاعات بدانیم سخنى بگزاف نگفته ایم.

آنچه که ما در این مقال درصدد تبیین آن هستیم بررسى جنبه هاى مختلف حقوقى موضوعات گوناگون فناورى اطلاعات است و باتوجه به نقش و اهمیت نرم افزارهاى رایانه اى در ابتدا به حقوق نرم افزار مى پردازیم.



حقوق نرم افزار:

- نرم افزار در یک تعریف کلى عبارتست ا ز مجموعه دستور العملهایى که به منظور انجام کارى به کامپیوتر داده میشود. و صرفنظر از این تعریف و یا تعاریف دیگرى که در مورد نرم افزار وجود داشته یا مى تواند وجود داشته باشد ،‌معنا و مفهوم نرم افزار ازنظر عرف مشخص و روشن است. مرسوم است که درمورد کامپیوتردو اصطلاح سخت افزار و نرم افزار را بکار مى برند و سخت افزار به دستگاهها و ابزار مادى، ملموس و عینى و نرم افزار به جنبه هاى غیر ملموس و غیر مادى کامپیوتر مربوط مى شود.

- نرم افزارها انواع و اقسام مختلفى دارند که از آن جمله میتوان از سیستم عامل (که رابط و واسطه بین سخت افزار و نرم افزار است) و نرم افزار هاى کاربردى (که براى انجام کارهایى که نیاز خاصى را از کاربر برطرف مى سازند،‌استفاده مى شود همانند نرم افزارهاى مالى و یا غیر آن) نام برد ، ولى همگى نرم افزارها از یک جهت ،بسیار به یکدیگر شباهت دارند و آن اینکه براى ساخت وتولید یک نرم افزار انجام مراحل مختلف و گاه پیچیده اى (که به آن مهندسى نرم افزار گفته مى شود) لازم است و همچنین پیچیدگى و تنوع کار در عین اینکه تخصص هاى ویژه خود را مى طلبد، به نرم افزار در بین آثار موضوع حقوق مالکیتهاى معنوى تشخص و اصالت خاصى مى بخشد . لذا انجام وطى مراحل تحلیل، طراحى، برنامه نویسى- تست (و تکامل) در فرایند تولید هرنرم افزار ضرورى است. تردیدى نیست که انجام این مراحل علاوه بر نیاز به نیروى انسانى کارآزموده و متبحر، مستلزم در اختیار داشتن سرمایه و منابع مالى لازم و کافى بوده و در عین حال مدیریت قوى و کار آمدى را لازم دارد که با شناخت دقیق و کافى از بازار و نیاز جامعه، مجموعه عوامل تولید را هدایت و راهبرى نموده و نهایتاً منتهى به طراحى و تولید نرم افزارى گردد که در عین اینکه مطابق با اهداف از پیش تعین شده واستانداردهاى لازم باشد ، به نیازهاى موجود نیز پاسخ دهد. باتوجه به این فرایند وهزینه هاى سرسام آورى که جهت تهیه و تولید یک نرم افزار صرف مى گردد، لزوم حمایت حقوقى و قانونى از حقوق پدیدآورندگان نرم افزارهاى رایانه اى یک اصل مهم و غیرقابل بحث در تمامى نظامهاى حقوقى دنیا است و تردیدهاى احتمالى که در این زمینه وجود دارد بیشتر معطوف به حمایت یا عدم حمایت از نرم افزارهاى خارجى در حوزه هاى ملى است والا در خصوص حقوق انحصارى پدیدآورنده و ضروت حمایت قانونى از آن، هیچ تردیدى وجود ندارد.

- نظامهاى حمایت از حقوق پدیدآورنده نرم افزار

براى حمایت از حقوق پدیدآورنده نرم افزارهاى رایانه اى در نظام مالکیتهاى معنوى سه روش را مى توان دنبال کرد:



1- حمایت از حقوق پدیدآورنده در قالب مالکیتهاى ادبى و هنرى (کپى رایت)

– کپى رایت که به حق تکثیر نیز ترجمه شده است ، معادلى است که در نظام کامن لا براى این دسته از حقوق مالکیتهاى معنوى استفاده میشود و در واقع نظام کامن لا بواسطه تاکید بیشترى که بر حقوق مادى و اقتصادى پدید آورنده دارد ( که اصلى ترین آن نیز حق نشر یا تکثیر آن است) از این اصطلاح استفاده نموده است درحالیکه نظام رمى – ژرمنى بجاى این اصطلاح از عبارت حق مولف استفاده مى نماید با این هدف که بر جنبه هاى معنوى و اخلاقى حق پدیدآورنده تاکید بیشترى نماید .



در قالب ونظام کپى رایت از آثار ادبى و هنرى حمایت مى گردد که انواع و اقسام آن که در واقع بیانگر ارائه حدود و ثعور مشخص و دقیق آن است در قوانین و مقررات داخلى و بین المللى بوضوح مشخص گردیده است( همانند کتب – نشریات ونوشتجات وجزوه ها ، اثار هنرى نظیر نقاشى – مجسمه سازى – عکاسى –اثار رادیو وتلویزیونى وغیره ).

تردیدى نیست که نرم افزار کامپیوترى شباهت هاى زیادى با آثار ادبى و هنرى دارد ولى عمده ترین تمایز و اختلاف بین ایندو در این است که آثار ادبى و هنرى بیشتر زائیده ذوق و سلیقه و قریحه اشخاص است در حالیکه تولید نرم افزار بیشتر با دانسته ها، دانش و فنونى که شخص انها را اموخته است ، ارتباط دارد تا ذوق و سلیقه شخصی.

در نظام تقنینى ایران هرچند که از دیرباز مسائل و مباحثى بصورت جسته و گریخته در این خصوص مطرح مى گردیده ولى اولین قانون مدون در این زمینه قانون حمایت از حقوق مولفان ، مصنفان و هنرمندان مصوب 1348 است که این قانون در حال حاضر نیز لازم الاجرا مى باشد.ولى ایران به هیچ یک از کنوانسیونهاى بین المللى براى حمایت از مالکیتهاى ادبى وهنرى (که مهمترین انها کنوتانسیون برن میباشد ) ،ملحق نگردیده است ولذا اثار خارجى در ایران تحت حمایت قانونى قرار نمیگیرند .



2- حمایت از حقوق پدیدآورنده در قالب مالکیتهاى صنعتى (حق مخترع)

در خصوص انطباق تهیه و تولید نرم افزار با نظام حق اختراع تردیدها و اختلاف نظرات جدى وجود دارد.مفهوم اختراع از نظر عرف روشن است و بمعناى ابداع یک وسیله جدید براى رسیدن به نتایج و محصولات جدید صنعتى یا کشاروزى مى باشد تردیدها بیشتر از آنجا ناشى مى شود که نرم افزار بیشتر یک ماهیت دستور العملى و ریاضى داشته و در عین حال بیشتر اختراعات بر مبناى علوم تجربى و تحصیل و ایجاد مى گردد امرى که در نرم افزار وجود و سابقه نداردودر عین حال ایده نیز در قالب نظام حق اختراع قابل حمایت نیست .

بهرحال امروزه کمابیش پذیرفته شده که اگر نرم افزارى تولید گردیده که شرایط و ضوابط اختراع (مفید بودن، معمولى نبودن و جدید بودن و کاربرد صنعتى داشتن) را دارا باشد مى تواند بعنوان اختراع شناسائى گردیده و در این چهارچوب مورد حمایت قرار گیرد.سابقه حمایت ازمالکیتهاى صنعتى در حقوق ایران طولانى تر است واولین قانون در این زمینه تحت عنوان قانون ثبت علائم واختراعات در سال 1310 به تصویب رسیده است مضاف انکه ایران به چند کنوانسیون بین المللى جهت حمایت از علائم تجارى واختراعات (منجمله کنوانسون پاریس جهت حمایت از علائم واختراعات وکنوانسون مادرید راجع به ثبت بین المللى علائم) ملحق شده است که امکان حمایت از علائم واختراعات خارجى فراهم شده است .



3- تعبیه و ایجاد نظام خاص جهت حمایت از حقوق نرم افزار.

بر این پایه هرچند که نرم افزارهاى رایانه اى وجه شباهتهایى با هریک از دو نظام (مالکیتهاى ادبى و هنرى- مالکیتهاى صنعتى) دارد واز نرم افزار مى توان در هردوقالب یا حداقل در قالب نظام مالکیتهاى ادبى و هنرى حمایت نمود، ولى باتوجه به تردیدهایى که از این جهت وجود داشته و ممکن است نظام حمایتى را دچار خدشه ساخته یامختل کند، بایستى نظام حمایتى خاص که مى تواند در برگیرنده هر دوى نظامهاى پیش گفته باشد، با تصویب قانون خاص براى حمایت از نرم افزار تعبیه و ایجاد نمود. درخصوص احتمال عدم امکان تمسک به قوانین موجود در مورد حمایت از مالکیتهاى معنوى جهت حمایت از نرم افزار ، توجه به این نکته مهم واساسى است که نظامهاى حقوقى مختلف براى نقض حقوق پدیدآورنده ضمانت اجراى کیفرى قائل گردیده اند و اگر در شمول یا عدم شمول این قوانین و ضمانت اجراها نسبت به نرم افزار تردید پیش آید، باتوجه به اصول حاکم بر تفسیر در حقوق کیفرى (اصل تفسیر بنفع متهم و اصل تفسیر مضیق و در چارچوب قانون) بایستى در‌موارد مشکوک به قدر متیقن اکتفا نمود و از توسعه دامنه شمول قانون پرهیز کرد و در اینصورت تردیدى در عدم شمول قانون (حداقل دربخش ضمانت اجراهاى کیفرى) نسبت به نرم افزارباقى نمى ماند.

بهر حال وباتوجه به این مشکلات وبا ایجاد نظام خاص حمایت از نرم افزار ، این‌ نظام حمایتى مى تواند تلفیق و ترکیبى از هر دو نظام یادشده باشد، بدین معنا که نرم افزار را هم مشمول نظام حمایتى مالکیتهاى صنعتى و هم نظام حمایتى مالکیتهاى ادبى و هنرى قرارداد. در ایران تا قبل از سال 79 تردیدهاى فراوان و جدى در مورد امکان یا عدم امکان استناد به قانون حمایت از حقوق مولفان ، مصنفان و هنرمندان در خصوص نقض حقوق نرم افزار وجود داشت، گرچه برخى دادگاهها هم با استناد به قانون یادشده مبادرت به رسیدگى و صدور حکم مى نمودند. ولى نهایتا در سال 79 و پس از سالها بررسى و کش و قوسهاى فراوان در نهادهاى ذیربط اعم از شورایعالى انفورماتیک ،‌هیأت دولت ،‌مجلس شوراى اسلامى و غیره، نهایتاً قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم افزارهاى رایانه اى بتصویب مجلس شوارى اسلامى رسید که در ادامه به بررسى مفاد قانون یادشده خواهیم پرداخت. نکته قابل ذکران است که قانون موصوف از هر دو نظام حمایتى جهت حمایت از حقوق پدیدآورنده استفاده نموده است.

بررسى قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم افزارهاى رایانه اى .

همانگونه که گفته شد قانون یادشده که مصوب 4/10/79 مجلس شوراى اسلامى باشد نظام خاصى را جهت حمایت از نرم افزارهاى رایانه اى بر قرار کرده است که در ادامه به شرح و توضیح قسمتهاى مختلف قانون مى پردازیم :



1-موضوعات مورد حمایت قانون کدامند :

همانگونه که از نام قانون نیز هویداست هدف اصلى واساسى قانون، حمایت از نرم افزارهاى رایانه اى است. مفهوم نرم افزار را نیز توضیح دادیم و در عین حال عرف نیز تصویر روشنى از آن دارد. و لذا هرآنچه که بعنوان نرم افزار توصیف و خوانده مى شود ( با رعایت شرایط مندرج در قانون) از حمایتهاى حقوقى مندرج در قانون برخوردار مى باشد. علاوه بر این، ماده یک قانون، نحوه تدوین و ارائه داده ها در محیط قابل پردازش رایانه اى را نیز مشمول احکام نرم افزار دانسته است. آنچه که این قسمت از ماده در صدد بیان آن است ظاهراً حمایت از پایگاه داده است لذا پایگاه داده نیز همانند نرم افزار مشمول حمایتهاى قانونى خواهد بود اما پایگاه داده چیست؟

معمولاً پایگاه داده براى سایر زمینه ها غیر از کامپیوتر نیز بکاربرده مى شود و عموماً چنین گفته مى شود که هرجا که اطلاعاتی منظم در رابطه با هدفى خاص جمع آورى شده باشد، یک پایگاه داده تشکیل شده است ،مثل یک دفترچه راهنماى تلفن.

و در ارتباط با کامپیوترنیز پایگاه داده اینگونه تعریف شده است:

پایگاه داده عبارست از مجموعه اى از داده ها یا فایلى که شامل تعدادى رکورد (یا جدول) متشکل از چند نوع فیلد (ستون ) در کنار عمل کننده هایى است که جستجو ،‌مرتب سازى و عملیات مشابه را سهولت مى بخشند.

لذا مجموعه اطلاعاتی به کامپیوتر داده مى شودو پایگاه داده عملیات جستجو و مرتب سازى و امثال آن را روى داده ها فراهم مى سازد . قانون ما با عبارت یادشده " نحوه تدوین و ارائه داده ها در محیط پردازش رایانه اى " پایگاه داده را نیز مشمول احکام نرم افزار دانسته و از حمایتهاى قانونى برخوردار مى داند. پس طبق قانون ماهم نرم افزارهاى رایانه اى و هم پایگاه داده مشمول قانون حمایت از نرم افزارهاى رایانه اى مى باشد.



2-حقوق مورد حمایت قانون

ماده 1 قانون سال 79 در این زمینه اشعار میدارد :حق نشر ،عرضه،اجرا وحق بهره بردارى مادى ومعنوى نرم افزارهاى رایانه اى متعلق به پدید اورنده ان است .

پس قانون ما دوحق مجزا را منحصرا متعلق به پدید اورنده نرم افزار دانسته واز ان حمایت میکند:

-         حقوق مادى

- حقوق معنوى

الف- حقوق مادى

هرگونه بهره بردارى اقتصادى وحق استفاده مادى از نرم افزار متعلق به پدید اورنده ان است .قانونگذاربرخى مصادیق حقوق مادى رادر ابتداى ماده 1بیان نموده ودرادامه بطور کلى حق بهره بردارى مادى رامتعلق به پدید اورنده دانسته است .مصادیقى از حقوق مادى که در صدر ماده 1 بیان شده است عبارتند از حق نشر ،حق عرضه وحق اجراى اثر



1- حق تکثیر واجراى اثر

تکثیر اثر اولین وبدیهى ترین حقى است که پدید اورنده نرم افزار دارد .پدید اورنده حق دارد نرم افزار متعلق به خود را تکثیر نموده ودیگران از انجام این عمل حتى براى یک نسخه ممنوع هستند .

بخاطر اهمیت فراوانى که حق تکثیر اثر دارد ،کل حقوق صاحب اثر به کپى رایت (که معادل فارسى ان حق تکثیر میباشد ) تعبیر میشود . پس ازتکثیر نرم افزار ، طبیعتا بایستى براى فروش ویا واگذارى عرضه گردد. لذا مقدمه عرضه نرم افزار ، تکثیر ان است وکل این فرایند ، نشر نرم افزار خوانده میشود .



2- حق اجراى اثر

حق اجراى اثر در عرصه حقوق مالکیتهاى معنوى بیشتر در مورد اثار ادبى وهنرى مثل کتاب ، نمایشنامه،موسیقى واثار صوتى مصداق پیدا میکند .ودر مورد نرم افزارهاى کامپیوترى شاید بتوان مواردى راکه یک نرم افزار جهت اشنایى مردم اجرا گردیده وکارکردها وقابلیتهاى ان توضیح داده میشود ، معادل اجراى اثر دانست .

وهمانگونه که اشاره شد حقوق مادى پدید اورنده اثر محدود به این دومورد نیست وصاحب اثر حق هر گونه بهره بردارى واستفاده مادى واقتصادى از اثر را بهر شکل وتحت هرعنوانى که باشد را خواهد داشت (منجمله واگذارى وانتقال حقوق به اشخاص ثالث )

ویژگیهاى حقوق مادى:



حقوق مادى داراى دوویژگى اصلى است :

1-محدود به زمان معین بودن

برقرارى نظام کپى رایت وشناسایى حقوق انحصارى براى پدید اورنده ان ،براى حمایت از افراد خلاق وصاحب فکر وایده است تا بتواننددر پر توى حمایتهاى قانونى اثار جدیدى به منصه ظهور رسانده وازعایدات ومنافع مادى اثر خود بهره مند شوند .واز طرف دیگر ، منافع وحقوق جامعه نیز نبایستى نادیده انگاشته شود .جامعه باید از نتایج تفکر وابتکار افراد خود بهره مند گردیده وهمین اثار زمینه ساز ومقدمه خلق وایجاد اثار جدید گردیده ودر تحلیل نهایى منتهى به پیشرفت وتعالى جامعه گردد.یکى از دلایل اصلى مخالفان نظام کپى رایت ، همین مسئله انحصارى بودن حقوق پدید اورنده است که عملا بهره مندى ویا عدم بهره مندى جامعه از حاصل تفکر واندیشه افراد اندیشمندومتفکرصاحب اثر ( حتى باپرداخت بهاى ان ) ، موکول به تصمیم شخصى انها ویا وراث انان براى انتشارویا عدم انتشار اثارمیگردد . بهمین خاطر وبلحاظ ایجاد تعادل بین منافع فردوجامعه ، حقوق مادى صاحب اثر به مدت زمان معینى محدودگردیده است .

اینمدت زمان در کنوانسیون برن تا 50 سال پس از مرگ پدید اورنده میباشد وقانون حمایت از حقوق مولفان ، مصنفان وهنرمندان در ماده 12 خود ،مدت استفاده از حقوق مادى پدید اورنده موضوع قانون که بموجب وصایت یا وراثت منتقل میشود را از تاریخ مرگ پدید اورنده بمدت 30 سال دانسته است .

درقانون حمایت از نرم افزارهاى رایانه اى ، مدت حقوق مادى 30 سال پس از پدید اوردن نرم افزار تعیین شده است .درمورد نرم افزار بر خلاف دیگر اثار ادبى وهنرى ،مبدا محاسبه 30 سال حمایت از حقوق مادى را زمان پدیداوردن ( یا تولید نرم افزار )دانسته است ودر واقع قانونگذار مدت حمایت از حقوق انحصارى مادى را محدودتر وکوتاهتر نموده است .فلسفه چنین حکمى نیز روشن است ، با توجه به پیشرفتهاى سریع فن وتکنولوژى بویژه در حوزه فناورى اطلاعات ونرم افزار ، پس از گذشت مدت زمانى ، نرم افزار هاى جدیدى تولید وایجاد میگردند که عملا نرم افزارهاى سابق را از دور خارج میگردانند وبهمین خاطر مدت زمان حقوق مادى محدودتر گشته است .



2-قابل انتقال بودن

حقوق مادى پدید اورنده نرم افزار یک حق مالى است وهمانند هر حق مالى دیگر، قابل اسقاط ویا واگذارى به غیر است.انتقال حقوق مادى به دوشکل میتواندانجام گیرد :

الف- انتقال قهرى واز طریق ارث : حقوق مادى پدید اورنده همانند سایر اموال ودارائیهاى شخص متوفى به وراث وى به ارث میرسد ودر این صورت ، وراث جانشین شخص متوفى براى استفاده وبهره بردارى مادى از نرم افزار خواهند بود .

ب- انتقال قراردادى – از طریق انعقاد قراردادهاى معوض ویا مجانى وواگذارى تمام یا بخشى از حقوق مادى پدید اورنده به اشخاص ثالث . ودر این مورد نیز انتقال گیرنده در قسمتى که حقوق مربوط به نرم افزار به وى واگذار شده است ، جانشین پدید اورنده بوده ومیتواند کلیه حقوق مربوط بدان را اعمال نموده ویا از ان استفاده کند . منتهى بایستى توجه داشت که اگر حق استفاده از یک نرم افزار به شخصى واگذار شود( همانند خریدهاى معمول نرم افزارهاى عادى ) وى فقط حق استفاده شخصى از ان نرم افزار را داشته وحق واگذارى ویا تکثیر نرم فزارا نخواهد داشت وفقط با واگذارى کد نرم افزار ((source است که کلیه حقوق مربوط به نرم افزار به شخص منتقل میگردد.



استثناى مهم حقوق مادى –استفاده منصفانه (fair use )

در تمامى نظامهاى حقوقى جهان حقوق مادى صاحب اثر یک استثناى مهم دارد وآن عبارتست از استفاده منصفانه از اثار ادبى وهنری. استفاده منصفانه در واقع رویکردى است جهت تعدیل حق صاحب اثر در استفاده انحصارى از اثر خود .چنین استفاده اى در عین اینکه بدون اجازه صاحب اثر وهمچنین بدون پرداخت بهاى ان صورت میگیرد ولى مغایر با حقوق پدید اورنده تلقى نگردیده ونقض حق وى تلقى نمیشود .

استفاده اى منصفانه تلقى میگرددکه اولا قصد انتفاع وسود جویى در ان وجود نداشته باشدومثلا براى مقاصد علمى ، آموزشى وتحقیقاتى باشد وثانیا استفاده از اثر براى مقاصد مزبور هم در حد متعارف باشد . کنوانسیون برن در مواد 10 و1/10 خود تحت عنوان استفاده آزاد(free use ) ان رابرسمیت میشناسد. مواد 7و11 قانون حمایت از حقوق مولفان،مصنفان وهنرمندان در این زمینه نقل از اثرهایى که انتشار یافته است واستناد بدانها براى مقاصد ادبى وعلمى وفنى و آموزشى وتربیتى وبه صورت انتقادوتقریظ باذکر ماخذ در حد متعارف رامجاز دانسته وبعلاوه نسخه بردارى از اثر را فقط در صورتى که براى استفاده شخصى وغیر انتفاعى باشد ، مجاز اعلام نموده است .

ولى قانون حمایت از حقوق پدید اورندگان نرم افزارهاى رایانه اى استفاده منصفانه را بسیار محدود کرده است .حسب ذیل ماده 7 قانون تکثیر نرم افزارى که بطور مجاز براى استفاده شخصى تهیه شده است، چنانچه بطور همزمان مورد استفاده قرارنگیرد بلامانع است .این ماده همچنین تهیه نسخه پشتیبان (backup ) رابا همان شرایط مذکور (عدم استفاده همزمان ) بلامانع اعلام نموده است.

جنگ در دنیای مجازی

منبع: سایت آینده‌نگر

جنگ های آینده با بکارگیری کامپیوتر انجام می شود و فناوری نوین اطلاع رسانی هر چه بیشتر در خدمت ارتش ها قرار خواهد گرفت. برای سربازان آینده، جنگ بدون کامپیوتر بی معنی است و چرخ بال ها، تانک ها، نفربرها و حتی تجهیزات سبک و فردی سربازان هرچه بیشتر الکترونیکی خواهند شد. سربازان آینده در زمان وقوع یک جنگ حقیقی، با فناوری پیشرفته اطلاع رسانی، سیستم های ویدیویی و اینترنت لحظه به لحظه از جایگاه خود، موقعیت دشمن را زیر نظر می گیرند. نخستین نمونه های بکارگیری چنین روش هایی به عنوان نمونه در جریان جنگ بالکان و جنگ دوم خلیج فارس صورت گرفت.

به گزارش بنگاه سخن پراکنی بریتانیا (C.B.B) دولت انگلیس قصد دارد برای نهایی کردن بکارگیری چنین سیستم ها و تجهیزاتی تا سال 2011 میلادی، نزدیک به یک میلیارد پوند هزینه کند. این در حالیست که در فرانسه، آلمان، اسپانیا و ایتالیا نیز طرح های مشابهی در نظر گرفته شده است. این گزارش می افزاید: ایالات متحده آمریکا نیز می کوشد تا سال 2010 میلادی، بیش از 4 میلیارد دلار در برنامه بهینه سازی پیاده نظام خود سرمایه گذاری کرده و 50 میلیارد دلار برای استفاده از فناوری نوین اطلاعاتی _ ارتباطی در ارتش خود هزینه کند.

• سلطه ماهواره ای

طراحی سیستم های پیشرفته تصویربرداری ماهواره ای با قابلیت های برتر و توانمندی بالای نظارت، به عنوان یک پیشرفت بزرگ علمی و عرصه توسعه فناوری های ارتباطی محسوب می شوند. بنابر این نمی توان از نظر دور داشت که کشورهای پیشرفته و صاحب فناوری ساخت ماهواره به دنبال به دست آوردن امکانات گسترده تر در بهره گیری از فضا به منظور برتری های اطلاعاتی بر دیگر کشورها هستند. در این میان سنجش از دور به عنوان علمی با گستره وسیع قادر است با بهره گیری از ماهواره ها به اندازه گیری و ارزیابی عوارض بر روی زمین، هوا و دریا بدون حضور فیزیکی بپردازد. سنجش از دور در آغاز در انحصار اهداف نظامی و امنیتی بود که با پایان جنگ سرد در اختیار اهداف صلح جویانه نیز قرار گرفت.

در واقع ماهواره ها را باید مولود مبارک جنگ و نظامی گری دانست، مولودی که رفته رفته در حوزه های غیرنظامی کارآمد و ارزشمند شد و اکنون به عنوان ابزار جادویی برای برتری های همه جانبه اطلاعاتی کشورهای صاحب این فناوری و پیروزی بدون جنگ در جهان مطرح است.

اما مشکل کشورهای توسعه نیافته در بهره برداری از این فناوری هزینه بالای دسترسی و بهره برداری از آنست که سبب شده این کشورها به سیستم های کشورهای پیشرفته وابسته باشند. در همین حال و با رشد فناوری فضایی و مینیاتوری شدن این سیستم ها، دسترسی ارزان به فضا ممکن شده و بسیاری از کشورهای در حال توسعه را بر آن داشته که با توسعه ماهواره هایی با قابلیت های ارزان تر سیستم ملی سنجش از دور خود را گسترش دهند.

• جنگ در دنیای مجازی

برای آغاز جنگ ایالات متحده علیه عراق، جوج بوش، رییس جمهوری آمریکا در روز 6 فوریه 2003 از عبارت بازی تمام شد، استفاده کرد. با گسترش بازی های رایانه ای جنگی، واقعیت تلخ جنگ به راحتی به دنیای مجازی کامپیوتر راه یافت و تراژدی ملموس جنگ با همه خشونت ها و زشتی های خود در خدمت سرگرمی های رایانه ای قرار گرفت. بازی هایی که به لحاظ سیاسی کاملا هدایت شده و حساب شده طراحی شده اندو در خدمت سیاست های سلطه جویانه قرار دارند. در دنیای مجازی، هیچکس زخمی یا کشته نمی شود و قربانیان خانواده ای ندارند که نگران سرنوشت شان باشد. بازی کننده رایانه ای در برخی واقعیت های جنگی غوطه ور می شود. او تجسم یک سرباز است که در موقع دفاع از نظم نوین جهانی به رهبری ایالات متحده آمریکا و هم پیمانانش قرار دارد. ارتش آمریکا با جذب ماهرترین برنامه پردازان رایانه ای و خریداری موتورهای توانمند اینگونه بازی ها، به تشویق آموزش و هدایت نیروهای هوادار خود می پردازد.

به گزارش نشریه لوموند دیپلماتیک، ارتش ایالات متحده هدف از طراحی این بازی را، جذب تعداد بیشتری از جوانان به سوی مشاغل نظامی و همسویی با خط مشی آمریکا در جریان جنگ های اخیر ضدتروریسم در افغانستان و عراق عنوان کرده است. از مطرح ترین اینگونه بازی های رایانه ای می توان به سه بازی توفان صحرا، بازگشت به قلعه ولفن اشتاین و بازگشت به بغداد اشاره کرد که در حجم گسترده ای در بازارهای جهانی عرضه شده و در آن سرباز ارتش آمریکا به عنوان نماد خیر در برابر شرارت معرفی شده است. هرچند که از عمر نخستین بازی رایانه ای نزدیک به 30 سال می گذرد و گسترش صنعت اینگونه بازی ها به موضوعی غیرقابل انکار بدل شده و هیچکس را نمی توان از پیشرفت در طراحی بازی های کامپیوتری بازداشت، ابزارهای رسانه ای دنیای امروز، باید دستخوش تغییر و تحول بنیادین شودتغییر و تحولی که سرانجام بازی های رایانه ای را از انحصار بی صدای طرز تفکری خاص و بدل شدن به سلاح تبلیغاتی خارج کند.

تهدید و امنیت در فضاى مجازى

نویسنده: فرزانه بذرپور
منبع: روزنامه شرق


امنیت مجازى شاید به شکل قابل توجه آن، موضوع حیاتى کشورهاى شمال باشد. چرا که شرط لازم براى تهدیدپذیرى از دنیاى مجازى، استفاده گسترده و اتصال به شبکه هاى الکترونیکى اطلاعات است و شرط کافى، دیجیتالى شدن تمامى سیستم ها و زیرساخت هاى اقتصادى، اجتماعى، سیاسى یک جامعه است.

در عین حال نباید فراموش کرد که گسترش ارتباطات و انقلاب تکنولوژیک، بسیارى از مسائل امنیتى را جهانى ساخته و شمال و جنوب در این زمینه داراى مسائل مشترکى هستند.

تهدید، مفهومى نسبى و ذهنى است و درک آن به مولفه هاى گوناگونى بستگى دارد. تهدید در مفهوم گذشته آن داراى ویژگى هاى مشخصى بود که مى توان این گونه برشمرد:

۱- عمدتاً با منشأ خارجى تصور مى شد، ۲- مبتنى بر قدرت نظامى بود، ۳- متکى بر حضور فیزیکى دشمن بود، ۴- آگاهى از تهدیدات گسترده نبود، ۵- دامنه تهدیدات محدود بود، ۶- تهدیدات به راحتى قابل تشخیص بود و ۷- در اکثر تهدیدات، دولت ها نقش موثر را ایفا مى کردند.

اما در جهان امروز و در عصر جهانى شدن، به واسطه همبسته و پیوسته بودن متن و زمینه، مفاهیم نیز دستخوش تغییر و تحول شده اند. در شرایط نوین ویژگى تهدیدات به شرح زیر است:

۱- اکثر تهدیدات دولت محور نیستند. (این قبیل مخاطرات از عوامل و بازیگران فروملى یا فراملى نشأت مى گیرد.)

۲- این چالش ها، فضاى جغرافیایى خاصى ندارند و تهدیدات متنوع، چندسویه و چندجهتى است و در سه سطح جهانى، منطقه و محلى قابل بررسى است.

۳- این تهدیدات را نمى توان تنها با اتکا به سیاست هاى دفاعى سنتى مدیریت کرد و مدیریت موثر مستلزم طیفى از رهیافت هاى غیرنظامى است.

مسلماً ترسیم یک گفتمان امنیتى خارج از مدار و حریم مفاهیمى چون قدرت، منافع، اهداف، مصالح، ارزش ها، تهدیدات و... دور از دسترس است.

به نظر مى رسد لازم باشد در فضاى مجازى این مفاهیم ابتدا مورد بازتعریف قرار گیرند و سپس به گفتمان امنیتى وابسته بدان پرداخته شود. اما در شرایطى که تمامى این مفاهیم خود بر ماهیت و شکلى دگرگون شونده و متلون اصرار مى ورزند و بر مصداق هاى گوناگونى دلالت دارند این امر به راحتى امکان پذیر نیست.

چند سئوال در اینجا مطرح است: هدف امنیت در فضاى مجازى چیست؟

تهدید امنیتى در چنین شرایطى چه مى تواند باشد؟ براى مدیریت تهدیدات در فضاى مجازى به چه منابعى نیاز هست؟

براى پاسخ به این سئوالات از پیش نویس «برنامه عمل» اجلاس جهانى سران درباره جامعه اطلاعاتى مى توان بهره گرفت. در این مجموعه بر اهمیت زیرساخت هاى مطمئن و قابل اعتماد امنیت اطلاعات تاکید شده است. همچنین ایجاد فرهنگ جهانى و امنیت فضاى سیبرنتیک و مبارزه با جرایم ارتکابى در چنین فضایى پیش بینى شده است:

۱- زیرساخت هاى مطمئن و قابل اعتماد- امنیت شبکه ها- اکنون بیش از پیش به منظور حراست از رشد تجارت الکترونیکى و به طور کلى براى استفاده از تکنولوژى هاى اطلاعات و ارتباطات موردتوجه قرار گرفته است.

۲- تمام طرف هاى ذى نفع در مسائل مربوط به ICT باید اقداماتى براى بهبود امنیت، جذب اعتماد استفاده کنندگان و سایر جنبه هاى اطمینان بخشى شبکه ها انجام دهند.

۳- ایجاد چارچوب هاى قانونگذارى ملى مناسب، در جهت حمایت عمومى و تامین منافع همگانى و تسهیل و توسعه ارتباطات و معاملات الکترونیکى.

۴- پیش بینى حساس سازى و آگاهى دهى عمومى در زمینه هاى مختلف، از جمله مسائل امنیتى مربوط به اطلاعات تحول سریع پیچیدگى ها، بى هویتى کاربران و خصوصیات فراملى زیرساخت هاى ارتباطى.

۵- ایجاد یک فرهنگ جهانى امنیت مجازى در درازمدت، برمبناى تفاهم مشترک کشورها در مورد مقررات گذارى و سازماندهى مناسب براى مبادله اطلاعات و همکارى هاى بین المللى، توافق هاى دقیق جهت تحکیم امنیت، تامین حمایت از حریم زندگى خصوصى افراد و خوددارى از ایجاد موانع جدید بر سر راه تجارت الکترونیکى از اهمیت خاصى برخوردار است.

• جمع بندى

تحولات سریع و روزافزون فناورى اطلاعات و ظهور جامعه اطلاعاتى ضمن آنکه دستاوردهاى فوق العاده مهم را براى بشر به ارمغان آورده است تهدیدات شبکه فراملى در حوزه امنیت شبکه و سیستم اطلاعاتى مشکلات پیچیده و در عین حال جدیدى را ایجاد کرده است.

از منظر امنیت ملى مى توان گفت که در شرایط حاضر دولت- ملت ها با زنجیره اى از تهدیدات نامشخص در محیط هاى مجازى مواجهند که امنیت آنها را به چالش کشیده و ابزارهاى سنتى تامین ملى نیز توان مقابله با آنها را ندارند.

اکنون مرزهاى بین حوزه هاى داخلى و خارجى، عمومى، خصوصى، نیروهاى نظامى، انتظامى و اطلاعاتى در هم ادغام شده و ماهیت و ملزومات امنیت ملى نیز به سرعت در حال تغییر هستند.

تاثیر مهم این تغییرات و پیچیدگى ها در محیط هاى مجازى لزوم سازگارى سیاست ها و راهبردهاى ملى با وابستگى متقابل و فزاینده و ضرورت همکارى هاى بین المللى از سویى و انسجام همه سازمان هاى ذى ربط داخلى با سیاستگزارى ها و اجراى راهبردهاى هماهنگ و با ساختار مناسب براى مقابله با تهدیدهاى شبکه را اجتناب ناپذیر کرده است.

بی‌سوادی نوین

نویسنده: مهدی صمدی
منبع: باشگاه اندیشه

کشورهای عقب‌مانده سعی فراوانی به خرج دادند تا مگر بتوانند ضعف فرهنگی خود را نسبت به غرب جبران کنند. آنها نیز بی‌سوادی را به عنوان یکی از عمده‌ترین شاخص‌ها در پیش گرفتند. با این حال به زودی مشخص شد بی‌سوادی نوین جای حروف الفبا را گرفته است.
حدود 20 سال پیش، انتشار کتاب‌هایی چون شوک آینده، موج سوم، جابه‌جایی قدرت، به سوی تمدن جدید و جنگ و ضد جنگ از سوی تافلرها (الوین و هایدی) آغاز راهی پرخطر را نوید می‌داد، راهی که از نظر خود آنها نبایستی زیاد هم طول می‌کشید تا به سرانجام برسد.
تافلر معتقد بود که هر چند موج اول حدود 1000 سال به طول انجامیده است ولی موج دوم (Mas Industrial) یا به قول تافلر جامعه متجدد چیزی حدود 300 سال در حال چالش بود تا آنکه توانست استقرار یابد. در عین حال موج سوم یا (re – engineering) مطمئناً این مدت را کاهش خواهد داد و با شتاب بیشتری به پیش خواهد رفت.
واقعیتی که همه‌ی جامعه جهانی را به خود مشغول داشته، انتقال از جامعه صنعتی به جامعه اطلاعات پایه است که گاه از آن به عنوان انقلاب اطلاعاتی نام برده می‌شود. اطلاعات یا به قولی ـ دانایی ـ تبدیل به ابزار پرقدرتی شده است تا ملت‌ها را برای رسیدن به توسعه اقتصادی و اجتماعی یاری رساند. ولی آنچه بیشتر جلب نظر می‌کند این است که گویا شکاف بین غنی و فقیر در جامعه اطلاعاتی بسیار گسترده‌تر از جامعه صنعتی است. این شکاف که از آن به شکاف دیجیتال تعبیر می‌شود از دو منظر قابل بازبینی است. اول از لحاظ دیجیتالی که ناشی از دانش الکترونیک می‌باشد و دوم از نظر عقب‌ماندگی اطلاعاتی که همان موج سوم است که تافلر مطرح می‌کند، زیرا از نظر وی هنوز بسیارند کسانی که در جوامع اول و دوم روزگار سپری می‌کنند.
کشورهایی هستند که به قولی غنی شده از دانش به شمار می‌‌روند. این کشورها با داشتن معادن اطلاعاتی، قلب‌های موج سوم به شمار می‌روند. در این بین کشورهایی که اطلاعات از آنها دریغ شده است نیز وجود دارند که بایستی فکری به حال آنها کرد.
این عقب‌ماندگی مسأله‌ای نیست که فقط در قالب دیجیتالی آن به عنوان یک تکنولوژی شیک مورد عنایت باشد بلکه در کنار آن فرصت‌های رشد اقتصادی و توزیع ثروت از یک سو و پیشرفت‌های بهداشتی، خدماتی و آموزشی از سوی دیگر همه و همه در بطن این انقلاب اطلاعاتی قرار گرفته است.
گذرگاه‌های الکترونیک یا بزرگراه‌های اطلاعاتی سبب می‌شود انسجام در سیستم‌ها و زیرساخت‌های جامعه اطلاعاتی به بالاترین حد خود برسد. ولی این چرخه کاملاً به نفع کشورهای شمال در جریان است. در رقابت جهانی اطلاعات، کشورهایی پیروز می‌شوند که دگرگونی ناشی از این امواج را با کمترین جابه‌جایی و ناآرامی ناخواسته و خارج از کنترل به انجام رسانند و اگر کشوری موفق شد این جابه‌جایی را با کمترین تلفات به پایان برساند آماده است تا به دنیای دیجیتال شده اطلاعاتی پای گذارد.
اگر روزی دولت‌هایی که هنوز انقلاب اطلاعاتی را تجربه نکرده‌اند بتوانند در این مسیر گام بگذارند و با تحول دولت خود به e – government یا دولت الکترونیک برسند، مطمئناً خواهند توانست حاشیه‌راندگی از نوع جدید را پشت سر گذاشته و دوباره به بطن جامعه جهانی بازگردند. ولی تا این تحول به وقوع نپیوسته است، هنوز آنها در کناره‌های خط طولی زمین اطلاعات منتظر خواهند بود تا نوبت آنها برسد. این حاشیه‌نشینی باعث می‌شود تا تعادل نیروهای بین‌المللی نیز به هم بخورد. مناسبات داخلی و بین‌المللی هم از این پس حول محور انقلاب اطلاعات در حال تحول است و تا دولتی خود را با این موج سریع‌السیر همگام ننماید نخواهد توانست به معادلات قدرت در امور داخلی و بین‌المللی چنگ بیندازد و در حل و فصل آنها نقش‌آفرین گردد.
از نظر تافلر، نماد تمدن اول بیل بود که در کشاورزی پایه و اساس به شمار می‌رود و نماد تمدن دوم خط تولید. حال آنکه او نماد تمدن سوم را کامیپیوتر می‌داند که خود میزبان شبکه‌های اینترنت است. اینترنت که بزرگ‌ترین دستاور ارتباط بشر به شمار می‌رود ابتدا قرار بود فرصت‌هایی برابر برای همه جامعه جهانی بیافریند، فرصت‌هایی که حتی دولت‌های جنوب نیز از آن بهره‌مند باشند و از این طریق اطلاعات به نحو یکسان و در حد مطلوب در سراسر جهان جریان یابد.
گسترش اینترنت با زبان انگلیسی و فرصت نیافتن فرهنگ‌های بومی باعث شده است اینترنت از هدف والای خود فاصله بگیرد. فضای الکترونیکی حدود 70% ظرفیت خود را با زبان انگلیسی پرکرده است ـ هر چند لفظ پر شدن، چندان مناسب نیست و بهتر است بگوییم 70% دارایی آن با زبان انگلیسی انباشته شده است ـ هرچه سهم دولت‌ها در میدان اطلاعات بیشتر می‌شود و آنها می‌توانند سهم متفاوت‌تری نسبت به گذشته به خود اختصاص دهند، نگرش آنها نسبت به گذشته تفاوت کرده و موضع‌گیری‌های جدیدی از خود بروز می‌دهند. با وجود این هیچ کس شک ندارد که اهداف شبکه جهانی بسیار بیشتر از آن است که هم‌اکنون به دست آمده است. اهدافی چون ایجاد جامعه اطلاعاتی مردم محور و همه شمول و توسعه‌مدار یا جامعه‌ای که همه بتوانند به اطلاعات آن دسترسی داشته باشند و آن دانایی‌ها را به کار گیرند.
ویژگی دیگر جامعه اطلاعاتی شتاب است. در این جامعه پول با سرعت در حال حرکت است و این سرعت سبب می‌گردد که پول در دست کسان زیاد‌تری هم قرار گیرد و به آنها نیز کمک نماید. در عین حال تفاوت تکنولوژی یا شکاف دیجیتالی سبب گردیده است این گردش عموماً میان کشورهای شمال بوده و سبب ثروتمندتر شدن آنها گردد و کشورهای جنوب همچنان فقیر و فقیرتر گردند.
سازماندهی سابق کاملاً در حال فروپاشی است و از نومهندسی کردن یا re – engineering درحال طراحی مجدد اما متفاوت‌تر و کاربردی‌تر حول محور فرایندهاست. در این فرایند آنچه اهمیت دارد بصیرت و اطلاعات است و نه تعداد کارگران و بیشتر بودن خطوط تولید. این انقلاب بر شیوه‌های جدید بهره‌برداری از دانایی استوار شده است. امروزه گسترش و توزیع و تسلط بر اطلاعات که به آن عنوان (IT) اطلاق می‌شود کانونی است برای بهره‌وری و فعالیت برای کسب قدرت بیشتر و این همان نقطه‌ای است که نوعی درگیری عمیق را بین تمدن جدید که مبتنی بر اطلاعات و ارتباطات است با تمدن‌‌های سابق ایجاد نموده است.
مثال عمده‌ای که می‌توان در این باره مطرح کرد مسأله استفاده از انقلاب دانش اطلاعاتی در نیروهای نظامی است. این مسأله که به آن لفظ C4I اطلاق می‌گردد در سه جنگ سال 91 (طوفان صحرا) و افغانستان و جنگ سال گذشته عراق به کار برده شده است. فناوری مذکور قسمتی از فناوری اطلاعات (TI) است که کاربرد نظامی دارد. نیوت گنگریج رئیس سابق مجلس نمایندگان آمریکا می‌گوید: در سال 1991 جهان شاهد اولین جنگ بین سیستم‌های نظامی موج سوم با یک ماشین کهنه موج دومی بود.
طوفان صحرا انهدام یک جانبه عراقی‌ها به دست آمریکایی‌ها و متحدانش بود آن هم بیشتر به این دلیل که سیستم‌های موج سومی به طرز کوبنده‌ای ثابت کردند که سیستم‌های ضدهوایی پیچیده نسل دوم در برابر جنگنده‌های رادارگریز موج سوم هیچ خاصیتی ندارند و ارتش‌های سنگر گرفته موج دوم در مواجهه با سیستم‌های اطلاعاتی موج سوم برای هدف‌گیری و لجستیک به سهولت مقهور و منهدم می‌شوند.
جهانیان یک بار دیگر در برابر نظریه‌پردازان آمریکایی کوتاه آمده‌اند و پیش‌بینی‌های آنها باز درست از آب درآمده است. IT رفته رفته کل جهان را به اشغال خود درمی‌آورد و حتی با مجهز شدن به سیستم‌های مخابراتی و گذار IT به ICT این تحول عمق بیشتری نیز به خود گرفته است. یک بار دیگر جهان چیزی حدود 20 سال بعد از اینکه یک نظریه‌پرداز تحول امری را پیش‌بینی نمود و آمریکایی‌ها خود را در قبال آن آماده کردند، به جنب و جوش درآمده است تا خود را در یک جبهه واحد قرار دهد تا مگر به چالش‌های موجود بر سر راه انقلاب اطلاعاتی مستولی شده و خود را بیمه نماید.
چالش‌های فراوانی در این راه قابل پیش‌بینی است که تسلط بر آنها نیازمند اجماع جهانی است. مسائلی مانند لزوم هماهنگی در تدوین استانداردهای فنی اینترنت، شکل دادن به مبنا و منابع اینترنت، هماهنگی در سیاست‌های جلوگیری از انحراف در استفاده از اینترنت، مسائل امنیتی و حفاظتی در شبکه و مقابله با برنامه‌های مخرب و مسائلی از این دست. هر چند پایه و اساس در جامعه اطلاعاتی، آزادی اطلاعات و جریان یافتن آنها در بزرگراه‌های اطلاعاتی است ولی لزوم قانومند شدن برخی امور نشان می‌دهد که باز بودن بی‌حد و حصر شبکه و فقدان قانونمندی آن می‌تواند آسیب‌های مخربی نیز در پی داشته باشد.
دولت‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که می‌باید نحوه عمل واحدی را برای رویارویی با چالش‌ها برگزینند و از پراکندگی پرهیز کنند. برای شکل‌گیری این عمل واحد، حضور کشورهای جنوب در کنار کشورهای شمال مهم تلقی می‌شود. علت آن، بین‌المللی بودن ذاتی اینترنت است. اینترنت به صورت ذاتی و ریشه‌ای مرز نمی‌شناسد. یعنی تصور شدنی نیست که یک کاربر تنها به سایت‌های داخلی دسترسی داشته باشد و برای راه یافتن به سایت‌های خارجی از گذرنامه یا پاسپورت استفاده کند. به همین دلیل برای آنکه قانونگذاری اطلاعاتی مفید فایده گردد، بایستی عملاً بین‌المللی باشد.

تشکیل اجلاس WSTS (world summit information society)
در سال 1998 در نشست ITU (اتحادیه بین‌المللی مخابرات) اعضا به این نتیجه رسیدند که شکاف غنی و فقیر زیاد شده است. با توجه به نقش‌آفرینی ابزارهای مخابراتی در عرصه جهانی از جمله اقتصاد بین‌المللی، این اتحادیه تصمیم گرفت حرکتی برای مهار این شکاف شروع نماید. بر پایه همین ایده بود که سازمان ملل تصمیم گرفت این فکر را قانونمند نماید. مجمع عمومی سازمان ملل برای منظور با صدور قطعنامه‌ای از ITU خواست تا وظیفه برپایی اجلاس سران را بر عهده بگیرد، اجلاسی که در آن بتوان با حضور سران کشورهای جهان به بیان حساسیت این مسأله پرداخت. علاوه بر آن سازمان ملل از مدت‌ها قبل خود نیز به فکر چنین حرکتی بود.
وقتی بیانیه هزاره در سازمان ملل مطرح بود یکی از بندهای قابل توجه آن دقت در نقش ارتباطات و اطلاعات بود، زیرا این دو می‌توانستند نقش عمده‌ای در توسعه پایدار هزاره سوم ایفا کنند. در واقع سازمان ملل پس از تصویب کلیات، پرداختن به جزئیات و عملی کردن این تفکر را به ITU واگذار کرد، زیرا طبق منشور ITO به دلیل اینکه سازمانی تخصصی به شمار می‌رود وظیفه‌های اینچنینی را نیز به گردن دارد. پایه و اساس برای این مسأله نیز منشور ملل متحد و اعلامیه جهانی حقوق بشر است. سازماندهی این اجلاس هر چند با ریاست دبیر کل ITU بوده است ولی با حضور سازمان‌های دیگر از جمله UNESCO, WTPO, UPU, WHO, FAO, ILO, UNEP, UNTDO, IEIA, ICAO و چند سازمان دیگر ابعاد مهم‌تری به خود گرفت. حضور سازمان‌های غیردولتی مدعو در کنار دولت‌ها نشانه دیگری از اهمیت WSIS بود. حمایت از مصرف‌کنندگان، توجه به نقش ارتباطات و اطلاعات در توسعه فرهنگی، توجه به حریم خصوصی افراد در عرصه ICT و توجه به امنیت و اخلاق و مسائل مربوط به تنوع فرهنگی از جمله دستور کارهایی بود که WSIS به آنها پرداخت. این اجلاس اولین حرکت جهانی نبود، هر چند اولین باری بود که سران کشورها بر سر موضوع جامعه اطلاعاتی گردهم آمده بودند. اقداماتی چون، نیروی ضربت سازمان ملل برای تکنولوژی‌های ارتباطاتی و تلاش کشورهای صنعتی دی‌هشت در این زمینه کارهایی بود که قبلاً به انجام رسیده بود.
قبل از اجلاس ژنو سه نشست تدارکاتی در همین شهر برگزار شده بود. نشست اول با حضور 950 شرکت کننده از 142 کشور و همچنین نهادهای بین‌المللی غیردولتی و مجامع اقتصادی، نشست دوم هم با حضور 1500 شرکت‌کننده و همچنین نشست سوم که مدتی قبل از اجلاس اصلی در همان شهر برگزار شده بود.
پنج اجلاس منطقه‌ای هم در پنج منطقه از جهان برگزار گردید. این پنج اجلاس در شهرهای باماکو (مالی)، بخارست (رومانی)، توکیو (ژاپن)، باوارو (دومینیکن) و بیروت (لبنان) برگزار شده است. اینها مقدماتی بود تا به وسیله آن دولت‌ها برای حضور در اجلاسیه نهایی آماده شده و به وحدت عمل منطقه‌ای دست یابند.
این اجلاس مسیری جدید پیش روی سازمان ملل قرار داد تا برای ورود به عرصه ICT آماده شود. هر چند قصد اجلاس WSIS بیشتر ایجاد یک جبهه واحد بود تا بتوان به یک دیدگاه و درک مشترک نائل آمد ولی نتایج دیگری نیز از آن ناشی گردید. از جمله این نتایج می‌توان به قول همکاری اروپایی‌ها به آفریقا در زمینه کمک به ایجاد طرح‌های ICT اشاره کرد. اعلامیه پایانی نیز نشان داد هر چند دولت‌های متفاوت دیدگاه‌های مختلفی در مواجهه با اینترنت دارند ولی همچنان امیدواری برای رسیدن به یک اجماع جهانی همچنان باقی است.
ایجاد یک مرکز جهانی برای اعمال مدیریت و سیاست‌گذاری بین‌المللی برای اینترنت و کمک به فراهم‌سازی زیرساخت‌های ارتباطی دولت‌های فقیر و در حال توسعه از جمله نکات مثبت این اجلاس بود.
اجلاس بعدی سران که قرار است سال 2005 در تونس بر پا گردد نیز می‌تواند نتیجه عملی اولین توافقات را بررسی کرده و مسیری روشن‌تر را برای جامعه اطلاعاتی ترسیم نماید.

بهتر شدن وضعیت گلوگاهای اینترنتی

کارآیی و سرعت، بزرگترین فاکتور در صنعت فناوری اطلاعات ( IT ) است و مهمترین چالش ها و تلاش ها نیز جهت بهتر شدن این فاکتورها صورت گرفته است ولی هیچ گاه این تلاش ها کافی نبوده است.

دوربین دیجیتال امروزی دارای مگا پیکسل های بیشتری برای ذخیره اطلاعات در کارت حافظه هستند. کیفیت و دقت چاپ نیز بسیار بالا رفته است.

پردازشگرهای PC نیز سرعت بالاتری پیدا کرده اند و حتی دسترسی به اینترنت نیز بسیار آسانتر و سریعتر شده است ولی در حال حاضر بیشترین گلوگاه در را توسعه صنعت IT، ارتباطات اینترنتی هستند ( نه سخت افزار).

GRPS ها توانایی تحویل 40 کیلوبایت در هر ثانیه را دارند ولی شرط آن است که در واحد زمان، افراد زیادی از تلفن و یا سیستم های خود استفاده نکنند.

دستگاه 3G توانایی تحویل اطلاعات به میزان 384 کیلو بایت در هر ثانیه را دارد ( فقط در زمانی که سیستم موبایل در حالت سکون و غیر فعال باشد ) وقتی از مودم 56 کیلوبایت در ثانیه ( سیستمADSL ) استفاده شود تصاویر تا حدی مبهم و دیر ظاهر می شوند.

در مقایسه با سرعت Wifi که چندین مگابایت است، سرعت ADSL این است( حداکثر سرعت 288 کیلوبایت درهرثانیه ).

شرکت Telewest به وسیله عرضه سیستمBT و در مقایسه آن با ADSL و مودم های کابلی وارد بازار شد. درآینده سرعت BT بالاتر از اتصالات DSL خواهد بود.

10 سال قبل از آزمایشگاه شرکتBT در حال طراحی سیستم ویدئویی و انتقال اطلاعات به وسیله تلفن بود. آنها با شتاب فراوان سیستم DSLِِِA را طراحی کردند که توانایی انتقال1مگابیت سیگنال آنالوگ تا فاصله 5 کیلومتر به وسیله یک جفت سیم را داشت.

سیگنال آنالوگ متشکل از 256 زیر حامل بود که بین 2-1 مگابیت درهرثانیه از تصاویر ویدئویی دیجیتال را انتقال داد.

کیفیت تصاویر VHS بود و بعلت ممنوع بودن پخش تصاویر BT از تلویزیون انگلستان، این سیستم کارآمد نبود. بنابراینBT مشغول ذخیره تصاویر فیلم ها بر روی یک سرویس دهنده و ارسال مستقیم به مکان های درخواست کنندگان شد.

این سیستم که سیستم ویدئویی بر اساس تقاضای افراد ( VOD) نام داشت، جالب و ارزان تر بود.

نقص و شکست در سیستمVOD سبب ایجاد دسترسی اینترنت با استفاده از ADSL جهت کاربران شد. این تکنولوژی سرعت انتقال بالاتری دارد (4 - 3 مگابایت در هر ثانیه در فاصله های 4-3 کلو متری و یک مگا بایت در ثانیه در فواصل طولانی تر).

در صورت خرج فراوان برای ایجاد سیستم تجاری حداکثر انتقال اطلاعات 2 مگابایت در هر ثانیه است. ممکن است ما نگاه متقارنی به قضایا داشته باشیم ( بجای نامتقارن و یا DSL ).

در مورد سیستمADSL که سیستم کانال آنالوگ صوتی است و Pots نامیده می شود با فشرده سازی اطلاعات صوتی امکان انتقال 32 کیلوبایت در هر ثانیه ایجاد می شود. پهنای انتقال فرکانس 2 مگابایت در هر ثانیه است.

همزمان با افزایش سرعت، کارآیی سیستم ها بیشتر شد. یکی از راه های ایجاد نسل جدید اینترنت، که اینترنت 2000 نامیده می شود موثرتر کردن اطلاعات است.

بر اساس مطالعات انجام شده در کالتیچ در موسسه فن آوری شبکه در کالیفرنیا که براساس پروتکل کنترل انتقال درجه بندی شده اطلاعات و یاFAST TCP کار می کنند امکان به روز کردن این پروتکل و افزایش کارآیی سیستم ها وجود دارد.

این موسسه در طول دهه 80 در راه انتقال فایل های متنی و صوتی و تصویری تلاش زیادی داشته است.

کارTCP تبدیل و شکستن فایل های بزرگ به قطعات کوچکی از اطلاعات بود. کامپیوتری که اطلاعات را می فرستد به دنبال تصدیق امنیت درسیستم گیرنده است.

اگر تعداد زیادی از قطعات اطلاعاتی گم شوند، میزان انتقال عملا نصف می شوند. ساختن قطعات بزرگتر سبب افزایش سرعت انتقال اطلاعات می شود ولی اکثر مسیریاب ها ( Router ) نیاز به تعویض دارند.

TCP از اندازه های متعارف قطعات ( Paceket ) اطلاعاتی استفاده می کند ( برای کار با مسیر یاب ها ) و زمان رفت و برگشت و تاخیر و حذف قطعات را محاسبه می کند.

نرم افزار هوشمند جهت فرستادن و پشتیبانی آن را دارد، لازم است!

یک آزمایش در فاصله 10000 کیلومتری بین جنوا و کالیفرنیا با سرعت متوسط 925 مگابایت در هر ثانیه کار می کند ( در مقایسه با TCP که266 مگابایت کار می کند ).

برای اکثر خوانندگان اگر ناحیه کاربر کابل کشی نشده باشد سیستم BT بهترین انتخاب است و تمامی انتقالات امروز BT به صورت دیجیتالی هستند.