کنترل کیفیت و تولید ناب
کنترل کیفیت در انتهای خط تولید اصولا مفهومی ندارد. یعنی وظیفه اصلی واحد کنترل کیفی یا QC، کنترل فرآیند تولید است، نه کنترل کفیت و محصولات. مثلا سیستمی که در شرکت تویوتا اجرا می شود، اجازه تولید محصول نامرغوب را نمی دهد. یعنی دستگاه ها و سیستم های کنترل کننده ای در طول خط نصب می شود که اگر کارگر بخواهد اشتباهی مرتکب شود، سیستم به وی اجازه نمی دهد. در یک نظام تولید ناب، سازنده نیازی به موجودی اضافی برای قطعات معیوب ندارد و این ویژگی او را مجبور می کند که مشکلات کیفیتی خود را حل کند. بنابراین سازنده موظف است نخست دریک برنامه کنترل کیفیت فراگیر(TQC) اقدامات اصلاحی را اجرا نماید تا صد در صد محصولات منطبق با مشکلات باشند. از این روست که یک برنامه TQC برای پیاده سازی موفقیت آمیز نظام تولید ناب شرطی اساسی است.
برنامه اجرایی کنترل کیفیت فراگیر(TQC)
گام اول در ایجاد یک برنامه (TQC) مسئولیت ها برای کیفیت است. این مسئولیت ها در داخل سازمان تعریف شده و نقش واحد ها روشن می شود. بخشی از این مسئولیت ها را می توان به شرح زیر بیان کرد:
- واحد تولید، مسئولیت کیفیت محصول حمل شده به مشتری است.
- واحد کنترل کیفیت، مسئول ممیزی برنامه تامین کننده برای حذف بازرسی در هنگام دریافت است.
- واحد کنترل کیفیت، مسئول تعیین استانداردهای کیفیت برای تولید و سیستم کنترل فرآیند است.
- واحد مهندسی محصول، مسئول طراحی کیفیت و قابلیت اطمینان در محصول است.
- و ....
یک برنامه (TQC) مسئولیت اصلی کنترل کیفی را به کارکنان اختصاص می دهد. یک گام مهم برای این کار توقف بهره گیری از بازرسان کیفیت در فرآیند تولید است و برای این کار، مسئولیت کنترل کار، به خود کارکنان واگذار می شود.
پیش از آن که کنترل کیفیت بازرسان را از خط کنار بگذارد، این واحد باید یک سیستم کنترل فرآیند را راه اندازی نموده و استانداردهای کیفیت را در هر ایستگاه کاری فرآیند اندازه گیری نماید. این استانداردها باید ساده بوده و به اندازه کافی دقیق باشند که سوال برای کارگران باقی نماند؛ آن گاه پس از یک برنامه آموزشی، بازرسان کنترل کیفیت به شغل های خود بازمی گردند.
اجرای تولید ناب در ایران و مشکلات و موانع موجود در برابر آن
حال این امر را بررسی می کنیم که آیا تولید ناب برای به اجرا در آمدن به بستر و فضایی خاص نیاز دارد؟ به طور قطع نیاز به برنامه ریزی وجود دارد و کارآسانی نمی باشد؛ یعنی شمانمی توانید یکباره تصمیم بگیرید که این مسئله را از امروز در سازمان حاکم کنید و مطابق با آن عمل کنید. پس اجرای سیستم تولید ناب بایدبه نحوی امکان سنجی شود و اسباب و مقدمات آن فراهم شود. درباره ایران، آن چه مطرح می باشد این است که قیمت ها نوسان زیادی دارد و مواد اولیه کم است ؛ صد درصد ایرادی در کار موجود است . در ایالات متحده، قیمت مصالح یا مواد اولیه به صورت هفتگی بالا نمی رود، پس احتیاجی به انبار کردن مواد نیست. در ایران اگر قصد اجرا کردن تولید ناب را داشته باشیم ، ابتدا باید ترتیبی داد تا فلسفه مذکور مورد پذیرش طرفین مسئول قرار گیرد، یعنی بین تولید کننده و مصرف کننده و بین دولت و وارد کننده تفاهم برقرار شود و هر دوطرف، قرارداد شراکت را بپذیرند. با توجه به آن چه گفته شد، به نظر می رسد برای اجرای موفق سیستم تولید ناب در ایران باید موانع زیادی را پشت سر گذاشت. مشکل مواد اولیه وجود دارد که باید از قبل سفارش داده شود. بخش قابل توجهی از سرمایه هم درگیر مواد اولیه می شود و راکد می ماند. در مورد ماشین آلات، حمل ونقل و حتی کیفیت هم علی رقم وجود بازرسی های متعدد، با مشکلات بسیار زیادی مواجه هستیم.
بنابراین در کل باید گفت، تغییر یک سیستم و اجرای سیستم تولید ناب در یک شرکت در واقع یک انقلاب است. کل نظام فکری افراد یک سازمان و به تبع آن، خود سازمان دچار تحول می شود. یک تعهد خاص ایجاد می شود یا باید بشود. دیگر نمی توان جنس را با هر کیفیتی دست مشتری داد، حتی اگر تنها تولید کننده موجود باشیم ، چون نوعی تعهد احساس می کنیم، این تعهد در کل جامعه شکل می گیرد، اگر غیر از این باشد، تولید کننده الزامی برای تولید کالای مرغوب احساس نمی کند. اگر مشتری تعهدی نداشته باشد که جنس را تنها در زمان نیاز خریداری کند، انبار تولید کننده را تخلیه می کند و او را ناچار به تولید انبوه می کند. پس تعهد دوجانبه است، همان طور که در بالا اشاره شد.
در مقام مقایسه ایران با آمریکا و ژاپن و ... که تولید ناب در آن مکان ها اجرا می شود، باید گفت که در ایران اتلاف منابع کاملا مشهود است. سیستم های مورد استفاده در ایران، نسبت به سیستم های ژاپنی در حد پایین تری از سیستم کارآیی قرار دارد. نیروی انسانی بیش از حد لازم در سازمان ها مستقر می شود. واحد زمان در ژاپن ثانیه است در حالی که در ایران این واحد روز و ماه در نظر گرفته می شود! پس به این نتیجه می رسیم که اجرای موفق سیستم تولید ناب باید موانعی از قبیل مشکلات ذکر شده را ازسر راه برداریم و این محتاج یک برنامه ریزی درازمدت درایران است.
منابع:
- نگاهی به تولید به هنگام(JIT) و رابطه آن با کنترل کیفیت جامع(TQC)، نوشته سعید فاضل و جلال کسایی
- تولید ناب، نوشته دکتر مرتضی موسی خانی و دکتر ناصر فقهی فرهمند و سعید پناهی
- فرآیند پیاده سازی کانبان و سنکرون در ایران خودرو،نوشته سید عبدالرضا عظیمی
- کارکردها و مولفه های بنیادین تولید ناب، نوشته محمدرضا اسماعیلی گیوی
اصول تفکر ناب
حصول به تفکر ناب بدون روش تفکر ناب، امری محال و دست نیافتنی است و تفکر ناب از آن رو ناب نامیده می شودکه می تواند شیوه ای را فراهم کند که از طریق آن می توان با کمترین، بیشترین را به انجام برساند. فعالیت های ارزش آفرین را در بهترین توالی و ترتیب قراردارد و هرگاه به این فعالیت ها نیاز باشد بی وقفه آن را اجرا کند. به عبارت ساده تر از آن رو ناب نامیده می شود که می تواند شیوه ای را فراهم آوردکه از طریق آن می توان با کم ترین، بیشترین را به انجام رسانید.
تفکر ناب شامل اصولی می باشد:
- تعیین ارزش هر محصول(Value)
- شناسایی جریان ارزش آن محصول(Value Stream)
- ایجاد حرکت بدون وقفه در این ارزش(Flow)
- امکان دادن به خریدار تا این ارزش را از تولید کننده بیرون بکشد(Pull)
- تعیین کمال(Prefection)
در هر مرحله، مدیران باید دیدن را یاد بگیرند. دیدن ارزش، دیدن حرکت ارزش که خریدار بیرون می کشد و سرانجام مدیران باید بتوانند تصویر راحت و دقیقی از کمال را ببینند تا برای کل بنگاه اقتصادی ناب، هدف بهبود به صورت قابل مشاهده در آید.
اهداف درتولید ناب
چون دیدگاه تولید گر ناب برکمال مبتنی است و همه چیز را با کمال می سنجد یعنی نزول قیمت ها، به صفر رساندن میزان عیوب، به صفر رساندن موجودی، تنوع بی پایان محصول، به صفر رساندن اتلاف که:
1- تولید چیزهایی که کسی خواهان آن نیست.
2- موجودی ها و کالاهای فروش نرفته ای که روی هم انبار می شوند.
3- مراحلی از فرآیند که به راستی ضرورتی ندارد.
4- جابه جایی نیروی انسان.
5- حمل و نقل کالا از یک نقطه به نقطه ای دیگر بی هیچ هدف.
6- توقف و انتظار، کارکنان برای انجام کاری در پایین جریان به دلیل انچام نگرفتن به موقع کاری در بالای جریان.
اصول تولیدناب
برای دست یابی به تولید ناب می بایست اصولی را یاد گرفت و آن ها را اجرا کرد، این اصول عبارتند از:
- کارگروهی: کار گروهی یکی از اصول مهم تولید ناب به شمار می رود و یک کارخانه با روش تولید ناب، هرگاه بخشی از محصول در خط تولید دچار مشکل شود کارگر می تواند خط را متوقف نموده تا بقیه کارکنان نیز برای هم فکری در رفع مشکل به یاری او بشتابند این روش برخلاف سیستم تولید انبوه است که اگر کارگر خط تولید اشکال در محصول مشاهده کرد ازآن می گذرد تا نهایتا هنگام بازرسی محصول اشکال مشخص شود.
- ارتباطات: در سیستم ناب اعضا گروه رسما متعهد می شوند دقیقا کاری را انجام دهند که همه اعضای گروه بر سر آن به توافق رسیده اند. رهبری در این میان نقش موثری دارد، رهبری، اعضا گروه را با همه پیچ و خم های کار که باید به توافق همه اعضا برسد مواجه می کند و نقش موثری در ارتباط با افراد با یکدیگر ایفا می کند.
- استفاده بهینه از منابع و حذف اتلاف ها: هر چیز که با تعریف ارزش سازگار نباشد یا به ارزش نیافزاید، تلفات نام دارد.
- توانمند سازی کارکنان: چون این کارمندان هستند که به طور مستقیم با کار مورد نظر در ارتباط هستند، و بهتر از هر کس می توانند درباره آن نظر دهند و زودتر از هر کس تلفات را تشخیص دهند.
- توجه به واژه ارزش از دیدگاه مشتری: وظیفه هر تولید کننده ای تاثیر رضایت مشتری از طریق ارائه ارزش است. برای مثال هنگامی که شما ارزش را می افزایید در واقع شکل نامناسب یا کم تر محصول را برای جلب رضایت مشتری عوض می کنید و اگر شما ندانید که ارزش از دیدگاه مشتری چیست معمولا با مشکلات ناشی از کیفیت پایین محصول مواجه می شوید.
و یا باید به این نکته بسیار مهم در تولید ناب در کارخانه دقت شود که کارگران تنها زمانی به تولید ناب پاسخ می دهند که نوعی حس تعهد دو جانبه موجود باشد. این حس که مدیریت به کارگران ماهر ارزش می نهد و به خاطر حفظ آن ها، از خود گذشتگی خواهد کرد و مسئولیت را به گروه کاری آنها واگذار می کند.
اکنون باید پرسید، مکانیزم اجرای تولید ناب چیست؟ برای اجرای تولید ناب تکنیک های زیادی وجود دارد که مهم ترین آن ها عبارتند از :
1- ترسیم جریان ارزش(Value Stream Mapping)
2- محل کار دیداری(Visual Workplace )
3- تعویض سریع/ کاهش زمان راه اندازی(Quick Changer/ Setup Reduction)
4- تولید سلولی(Cellular Manufacturing)
5- سیستم های کششی(Pull Systems)
6- نگهداری و تعمیرات بهره ور جامع(Total Production Maintenance)
7- ساماندهی محیط کار(Workplace Organization)
8- تولید همگن(Level Production)
یکی از مکانیزم های مورد استفاده در تولید ناب، استفاده از سیستم های کششی است. مفهوم سیستم کششی در تولید ناب، توانایی پاسخگویی به کشش تقاضای مشتریان می باشد. سازمان های ناب عملیات خود را به گونه ای طراحی می کنند تا توانایی پاسخگویی به درخواست های در حال تغییر مشتریان را داشته باشدو مهم ترین مشخصه سیستم کششی، ارتباط دادن کلیه فعالیت های تولید و تامین به تقاضای واقعی مشتریان می باشد. برای راه اندازی سیستم کششی ، ارتباط دادن کلیه فعالیت های تولید و تامین به تقاضای واقعی مشتریان می باشد. برای راه اندازی سیستم کششی، از ابزاری به نام کانبان(Kanban) استفاده می شود.
کانبان لغتی است ژاپنی که به معنای کارت حاوی اطلاعات است. سیستم کانبان شامل کارت های چاپ شده است که هر دسته مشخص از قطعه در جریان فرآیند تولید آن را به همراه دارد. پس از استفاده یا انتقال قطعات، کارت کانبان از روی آن ها برداشه شده و به فرآیندهای قبلی به عنوان سفارشی برای تامین یک دسته دیگر از قطعه مورد نظر بر می گردد. به عبارت دیگر سیستم کانبان یک سیستم اطلاعاتی است که تامین کالای مورد نیاز در زمان مورد نیاز و به مقدار مورد نیاز را تضمین می کند. این سیستم در واقع یک سیستم برنامه ریزی و کنترل تولید در سطح کارگاه می باشد که سیستمی کم هزینه و با کارایی بالا است. نکته حائز اهمیت آن است که کانبان ضمن این که موجودی و کار در حین فرآیند(Work In Place) را کاهش می دهد ولی همیشه به معنی حذف کامل موجودی و WIP نیست.
از جمله فواید استفاده از سیستم های کششی نظیر کانبان می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- افزایش قابلیت پاسخگویی به نیاز مشتریان
- کاهش میزان انبارش درون انبارها و آزاد شدن فضا
- کاهش سرمایه راکد در انبارها
- کاهش هزینه حمل ونقل تامین کنندگان
- تسریع در دریافت بازخور مشکلات کیفی محصولات تولیدی
- کاهش زمان انتظار تحویل محموله ها
مقدمــه
قرن بیستم شاهد دو انقلاب در صحنه تولید بود. انقلاب اول را پس از جنگ جهانی اول هنری فورد و آلفرد اسلون پی ریزی کردند که منجر به ظهور تولید انبوه و پایان عصر تولید صنعتی ( تولید دستی) شد و انقلاب دوم توسط «تاایچی اونو» در شرکت خودروسازی تویوتا صورت گرفت که با محوریت حذف اتلاف، اتمام عصر تولید انبوه و زایش تولید ناب را در پی داشت. پس می توان سه مرحله را در شیوههای تولید در نظر گرفت:
1- تولید دستی (مبتنی بر حرفه و هنر): در این شیوه تولید، کارگران ماهر با به کارگیری ابزار آلات ماشینی چند کاره، محصولاتی غیراستاندارد را در حجم کم و تنوع بالا به صورت سفارشی برای خریدارانی خاص تولید می کردند. طبیعی است که این ویژگی منجر به قیمت زیاد محصول می شد. امروزه در ساخت ماهواره ها، سفینه های فضایی و مشتریان با سلیقه های خاص این شیوه کاربرد دارد.
2- تولید انبوه: این شیوه تولید اولین بار توسط آدام اسمیت در قرن هیجدهم مورد تحلیل قرار گرفت و برتخصص و تقسیم کار و مفاهیمی چون مقیاس اقتصادی تولید و شیوه های تجزیه و تحلیل هزینه و سود و حجم فعالیت تاکید دارد. از ویژگیهای دیگر این شیوه تولید این است که محصول توسط متخصصان طراحی و بوسیله کارگران غیرماهر تولید می شود. نیروی کار به آموزش کم احتیاج دارد و سازماندهی به صورت ادغام عمودی کامل است. تنوع محصولات نیز محدود است ولی به خاطر حجم بالای تولید روند قیمتها نزولی است.
3- تولید ناب: خاستگاه تولید ناب ، کشور ژاپن است و برای اولین بار صنایع این کشور آن را مطرح کرده و به کار بردند. شاید علت این امر با محیط و موقعیت طبیعی و جغرافیایی کشور ژاپن و فرهنگ حاکم یر رفتار مردم آن ارتباط داشته باشند. ژاپنی ها به خاطر مواجه بودن با محدودیت وسعت، فضا و منابع طبیعی و جمعیت زیاد با انجام هر گونه کار بیهوده و بی فایده که منجر به اتلاف منابع مادی و انسانی آن ها شده به شدت مخالف هستند. آن ها تولید ضایعات و دوباره کاری تحمیل شده به وسیله کیفیت ضعیف و نامطلوب را اتلاف می دانند و تلاش می کنند تا محصولاتی بدون نقص و با کیفیت کامل تولید کنند.
آنان هم چنین معتقدند که نگهداری موجودی، موجب اشغال فضا و راکد ماندن سرمایه درسازمان می شود. هر گونه فعالیت، رفتار و تصمیمی که به افزایش ارزش افزوده محصول و خدمات کمک نمی کند، اتلاف ، بیهودگی و ضد ارزش تلقی می شود و باید حذف کرد.
نظریه نظام تولید به هنگام برای اولین بار در شرکت TOYOTA مطرح گردید. کارشناسان این شرکت در مطالعاتی که به منظور بهبود روش ها و سیستم ها انجام دادند، به این نتیجه رسیدند که در فعالیت ها و عملیات شرکت هفت عامل وجود دارد که منشا و عامل اتلاف منابع سازمان هستند که عبارتند از:
این مطالعات مقدمه ای شد تا تاایچی اونو(Taichi Ohono ) که ابتدا یک کارشناس بود و بعدها از مدیران ارشد شرکت تویوتا گردید، نظریه جدیدی در مدیریت تولید ارائه کند. نظریه او همین است که امروز با عنوان تولید ناب معروف می باشد. تاریخ بسط و گسترش این تفکر به اواسط دهه 1970 بر می گردد.
تعریف تولید ناب
نظام تولید ناب موضوعی است که افراد مختلف به صورت های متفاوتی آن را شرح داده اند و در متون مختلف با عبارت ها و تعبیرهای گوناگون تعریف شده است. آن چه در بین بسیاری از این تعریف ها و توضیحات مشترک می باشد، عدم تفهیم کامل موضوع تولید ناب است. در بسیاری از این نوشته ها و گفته ها از تولید ناب به عنوان تکنیکی در کنترل موجودی یاد شده است و آن را مترادف با موجودی صفر دانسته اند. تاایچی اونو در جایی می گوید: (( موجودی صفر هدف بیهوده ای بیش نیست.))
بعضی آن را نگرشی نو به تولید و بعضی دیگر نوعی روش می دانند. نظام تولید به هنگام برای افرادی دیگر، نوعی فلسفه و تفکر می باشد. هم چنین برخی از نویسندگان دیگر آن را یک استراتژی دانسته اند. یکی از نویسندگان معتقد است سیستم تولید ناب نه تنها همه مواردی را که در بالا اشاره شد دارا می باشد، بلکه چیزی بیشتر ازآن است. تفکر تولید ناب تنها به چند بخش از یک سازمان اختصاص داده نشده، بلکه برای انواع سازمان ها و همه بخش ها و واحدهای آن ها می باشد.
نظام تولید ناب چیزی بیشتر ازمدیریت کالا و حمل و نقل مواد است. یک فلسفه و تفکر است که هدف آن حذف جامع و کامل اتلاف و جلوگیری از به هدر رفتن منابع در همه فعالیت ها می باشدو مبتکر این تفکر در این مورد گفته است:" هدف ما حذف جامع اتلاف و بیهودگی است."
یکی از نویسندگان می گوید:" بعضی ها فکر می کنند نظام تولید ناب مانند لباس شیک است که شرکت تویوتا آن را از بازار خریداری و به تن کرده است. آن ها نیز می خواهند همین کار را بکنند اما خیلی زود متوجه می شوند که برای پوشیدن این لباس خیلی چاق هستند."
شینگو در مورد شناسایی مناسب تفکر ناب معتقد است که این موضوع یک وسیله ، روش و تکنیکی مانند سایر روش ها و مسائل به کار گرفته شده در مدیریت تولید نیست. او در مقدمه کتاب خود تحت عنوان " انقلابی در ساخت و تولید" می گوید:" تولید به هنگام مقصد و پایان است نه وسیله."
در یک جمع بندی از تعاریف و توضیح هایی که در مورد تولید ناب ارائه شده است باید بگوییم:" نظام تولید ناب تفکر و نگرشی نوین در اداره سازمان های صنعتی است که با اصول تکنیک ها و روش های برخاسته از آن، حذف کامل و جامع اتلاف و افزایش بهره وری را در تمام فعالیت ها اعم از داخل و خارج سازمان دنبال می کند."
دولت الجزایر در نظر دارد برای مبارزه با تبلیغات تروریستی گروههای مسلح این کشور در اینترنت، یک گروه پلیس الکترونیکی ایجاد کند.
این گروه پلیسی بخشی از نیروهای ژاندارمی این کشور است که هم اکنون در حال آموزش هستند تا توانایی علمی و فنی مقابله با پایگاههای الکترونیکی که به ترویج اقدامات خشونت آمیز در این کشور میپردازند، به دست آورند. مطالعه در خصوص انواع و ماهیت جرایم الکترونیکی بخش دیگری از برنامه آموزشی این افراد را تشکیل میدهد.
مبارزه با پایگاههای غیر اخلاقی نیز از دیگر اهداف تشکیل این گروه اعلام شده است.
در همین حال "بوجمعه هیشور" وزیر پست، تلفن و فناوری اطلاعات الجزایر نیز از آماده شدن پیش نویس قانون مبارزه با جرایم الکترونیکی خبر داد. وی گفت: هیات دولت بزودی به بررسی این پیش نویس و تصمیمگیری درباره آن خواهد پرداخت.
این قانون مصادیق جرم الکترونیکی و نیز مجازاتهای آن را مشخص خواهد کرد.
منابع مطلع گفتند: پلیس ویژه مبارزه با جرایم الکترونیکی همزمان با تصویب قانون مربوطه بطور وسیع در سطح کشور وارد عمل خواهد شد تا فعالیت- های تبلیغی گروههای مسلح الجزایری را برای جذب جوانان و یا توجیه اقدامات تروریستی خود خنثی کند.
از سوی دیگر خبر میرسد نیروی ارتش الجزایر حدود ۲۰فرد مسلح را در ولایت وادی در منطقه شمال شرقی کشور را تحت تعقیب قرار دادهاند. این افراد اواخر هفته گذشته به گروهی از مرزبانان در همین منطقه حمله و هفت تن آنان را کشتند.
گزارش دیگری نیز حاکی است که نیروهای مشترک نظامی و انتظامی الجزایر به منظور پیشگیری از هر گونه حملات انتحاری جدید، اقدامات تعقیبی و تامینی خود را علیه گروههای مسلح در نقاط مختلف کشور افزایش دادهاند. تهدیدات تروریستی و انتحاری در الجزایر طی یکسال گذشته رو به رشد بودهاست و در سال ۲۰۰۷نیز ۴۹۱نفر در حوادث و حملات تروریستی در این کشور کشته شدهاند.
دولت الجزایر گروه مسلح الجزایری موسوم به "جماعت سلفی دعوت و نبرد" که از سال گذشته با اعلام پیوستن به شبکه "القاعده" نام خود را به "القاعده در مغرب اسلامی"، تغییر داد مسوول اقدامات تروریستی سالهای اخیر در این کشور میداند.
خشونتهای داخلی در الجزایر در دهه سیاه (دهه ۱۹۹۰میلادی) بین ۱۵۰تا ۲۰۰هزار قربانی، هفت هزار مفقود، هزاران زخمی و ۳۰میلیارد دلار خسارت برجا گذاشت.
منبع:روزنامه هموطن سلام
عدم نگرش مدیران نسبت به کاربرد اینترنت در صنعت گردشگری این صنعت را با تهدید مواجه کرده است. |
روزنامهء هموطن سلام http://www.hamvatansalam.com |
آدرس خبر : http://www.hamvatansalam.com/news73310.html |