تجارت الکترونیک در کشورهای در حال توسعه (۱)

نویسنده : جنت تولاند

دانشگاه ویکتوریای ولینگتون ، نیوزیلند

مترجم : سعید رستگار

مقدمه :

دسترسی به اینترنت در کشورهای در حال توسعه بسرعت در حال رشد است.این کشورها تا پایان سال 2003 ، یک سوم کاربران اینترنت سراسر جهان را داشته اند و این نرخ رشد روز به روز سریعتر می شود.در فاصله زمانی سالهای 2000 تا 2003 کشورهای در حال توسعه ، سهم خود از جمعیت کاربران اینترنت را پنجاه درصد افزایش داده اند.این امر موجب شده است مفسرانی چون بانک جهانی ادعا کنند که تلاش برای از بین بردن شکاف دیجیتالی  دیگر موضوعیت ندارد.با این حال هنوز هم اکثر مردم این کشورها به اینترنت دسترسی ندارند.به عنوان مثال قاره آفریقا با 900 میلیون جمعیت ، با داشتن کمتر از 2 درصد دسترسی به اینترنت ، پایینترین نرخ را در سراسر جهان دارد.تجارت الکترونیک ، دولت الکترونیک و تجارت سیار فرصت های مناسبی پیش روی کشورهای در حال توسعه قرار داده اند اما سرعت پذیرش آنها به دلیل مشکلات فنی ، فرهنگی ، اقتصادی ، سیاسی و حقوقی کند خواهد بود.تفاوت در آمادگی الکترونیک  و موانع مرتبط با آن در راه تجارت الکترونیک موجب بروز تفاوتی قابل توجه میان مناطق مختلف جهان ، کشورهای هر منطقه ، مناطق شهری و روستایی هر کشور و گروه های سنی و جنسیتی شده است.

عقاید متفاوتی در مورد مزایای استفاده از فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی (ICTs) در کشورهای در حال توسعه وجود دارد. آیا این فناوری ها به کشورهای در حال توسعه فرصت می دهد بدون طی کردن گامهایی خاص در توسعه زیر ساخت ، "جهشی قورباغه ای" به جلو داشته باشند؟ یا فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی در عمل موجب گسترش بیش از پیش شکاف عظیم دیجیتالی میان جهان های توسعه یافته و در حال توسعه خواهد شد؟ اجلاس جهانی جامعه اطلاعاتی (WSIS) به ICT به عنوان فناوری های بهبود دهنده کیفیت زندگی شهروندان کشورهای در حال توسعه می نگرد.در حالی که بیل گیتس معتقد است تا زمانی که نیازهای ابتدایی کشورهای در حال توسعه  از قبیل آب سالم ، بهداشت و تحصیلات برآورده نشوند ، ICT اثراتی ناچیز بر زندگی مردم خواهند داشت.با وجود این عدم توافق ، حقیقت اینست که در صورت وجود زیرساخت های پایه ای ارتباطی گزینه هایی برای استفاده از  تجارت الکترونیک در کشورهای در حال توسعه وجود دارد.این مقاله به کاوش در فرصت های بالقوه این فناوری ها پرداخته و موانعی  که با ان رو برو هستند را مورد توجه قرار می دهد.

تجارت الکترونیک شامل خرید و فروش کالا و خدمات در یک بازار الکترونیک و همچنین خدمات رسانی به مشتریان ، همکاری با شرکای تجاری و انجام تراکنش های الکترونیک درون سازمان است.تجارت الکترونیک ممکن است میان دو بنگاه تجاری (B2B) یا میان یک بنگاه تجاری و مشتریانش (B2C) صورت گیرد.

دولت الکترونیک عبارت است از کاربرد فناوری های تجارت الکترونیک در بخش عمومی.توسعه دولت الکترونیک فرصت های بالقوه ی زیادی برای بهبود خدمت رسانی به شهروندان پیش روی دولت های سراسر جهان قرار داده است.حرکت به سمت دولت الکترونیک مزایای خاصی نیز برای کشورهای در حال توسعه که در تعامل با شهروندانشان از طریق کانال های ارتباطی سنتی با مشکل مواجه اند ، فراهم می آورد.دولت الکترونیک شامل دو حوزه مجزاست.حوزه نخست به تغییر عملیات داخلی دولت با استفاده هر چه بیشتر از فناوری اطلاعات برای پشتیبانی از  همکاری میان  سازمان های دولتی  می پردازد (دولت با دولت).حوزه دوم ، به کاربرد این فناوری به منظور پشتیبانی از عملیات خارجی دولت ، بطور خاص تعامل میان شهروندان و شرکت ها با بخش عمومی  بر پایه خود-خدمت رسانی (Self Service) توجه دارد.

تجارت سیار  فرصتی برای دور زدن (Bypassing) زیرساخت های ارتباطی زمینی ناکافی  فراهم می آورد.تعداد کاربران تلفن همراه از 50 میلیون در سال 1998 به 3/1میلیارد در سال 2004 رسیده است.فناوری های بی سیم (Wireless) حتی در مناطق نسبتا کم درآمد هم ایجاد شده اند. با استفاده از کارت های پیش پرداخت می توان بدون قبولی در بررسی ارزش اعتبار اجازه دسترسی به این شبکه ها را بدست اورد.قاره آفریقا در انتهای سال 2003 ، بیش از 50 میلیون کاربر تلفن همراه داشته است در حالی که  تعداد مشترکین تلفن ثابت در 1/25 میلیون نفر متوقف مانده است.گرایشات مشابهی در آسیا  و آمریکای لاتین برای استفاده از تلفن همراه به منظور غلبه بر مشکلات ناشی از نفوذ پایین تلفن ثابت وجود دارد.

پیشینه :

جدول شماره 1 تعداد کاربران اینترنت در مناطق عمده جهان را نشان می دهد و منعکس کننده تفاوت های عمیق در آمادگی الکترونیک است.در سال 2005کمتر از 11 درصد از جمعیت مناطق در حال توسعه آفریقا ، خاور میانه ، آمریکای لاتین ، حوزه کارائیب و آسیا از اینترنت استفاده می کرده اند.در نقطه مقابل حداقل 30 درصد مردم مناطقی چون امریکای شمالی ، اروپا و اقیانوسیه از اینترنت استفاده کرده اند.

جدول شماره 1:استفاده جهانی از اینترنت

(منبع : http://www.internetworldstats.com/stats.htm)

آفریقا

قاره آفریقا با داشتن تنها 4/1 درصد دسترسی به اینترنت در مقایسه با ارقام 50 درصدی کشورهای پیشرفته تر دارای عمیق ترین شکاف دیجیتال است.با این حال هم اکنون ارتباط محلی با اینترنت در تمامی پایتخت های آفریقایی در دسترس است.تجارت الکترونیک میان بنگاههای تجاری (B2B) در آفریقای جنوبی در حال گسترش است ولی در سایر کشورهای این قاره توسعه بسیار محدود بوده است.در حوزه تجارت بنگاه-مصرف کننده (B2C) هم داستانهای موفقیت آمیزی ، بالاخص در حوزه صنایع دستی سنتی ، که اینترنت فرصت دستیابی به بازار جهانی آفریقایی های مقیم خارج را فراهم می کند ، وجود دارد.