مقدمه
گردشگری ، امروزه به عنوان یکی از صنایع بسیار مهم در توسعه فرهنگ ها و ارتباطات ملل ، نقش ممتازی در استقرار صلح و آرامش در جهان ایفا کرده است. بیش از 620 میلیارد دلار ، گردش مالی سالیانه توریسم در جهان است که سهم کشور ایران ، به یک دهم درصد هم نمی رسد . گردشگری در هزاره سوم را ارزنده ترین صنعت پول ساز در جهان می دانند که دولت مردان کشور باید با یک عزم ملی در این راه بیش تر تلاش کنند. این تلاش می تواند جذب توریست ، معرفی کشور در سطرح جهانی و ارتقای رشد ناخالص ملی را به همراه داشته باشد. درآمدی که ما میتوانیم از طریق آی تی برای جذب گردشگر داشته باشیم ، قابل مقایسه با درآمد نفت نخواهدبود. فرقی که درآمد گردشگری با درآمد نفت دارد این سایت که در درآمد نفت ، ما سرمایه های ملی خود را با دلار عوض می کنیم ، اما در درآمد گردشگری ، هیچ چیز پر ارزش نمی دهیم و در عوض ، سرمایه جذب می کنیم. ارزش استراتزیکی که گردشگری برای ساختار ژئو استراتژیک ایران می تواند به ارمغان بیاورد ، قابل مقایسه با هیچ صنعت و فناوری نیست . فقط باید زیر ساخت های لازم را فراهم کرد
بر همگان آشکار است که هیچ صنعتی به اندازه صنعت گردشگری ، در کشوری با اقلیم ایران ، ارزنده ، اثر بخش و با حداکثر بازدهی اقتصادی و فرهنگی همراه نیست . کشور ایران با تمدن کهن و طبیعت چهار فصل ، با در اختیار داشتن صدها مولفه گردشگری ، یکی از بی نظیر ترین کشورهای جهان در حوزه گردشگری به شمار می آید. ایران را باید یکی از پر ظرفیت ترین کشورهای جهان در زمینه جذب گردشگر دانست و اما بر اساس آمارها ، با وجود آن که کشوری مثل امارات ، که یک صدم توانمندی تاریخی و فرهنگی ایران را ندارد ، توانسته است بیش از 10 میلیون گردشگر در سال جذب کند که این وضعیت برای مالزی در جنوب شرق آسیا نیز چنین است.با این حال کشور ایران با وجود داشتن این همه پتانسیل سالانه تنها دو میلیون گردشگر را جذب میکند.
فناوری اطلاعات و ارتباطات که امروزه شهره آفاق و انفس شده است و در نزد متخصصان علوم و فنون گوناگون ، از جایگاه رفیعی برخوردار است ، در واقع تکنولوژی جدید و نوظهوری است که بشر در قرن جدید ، قصد دارد تا با استفاده از ان ، یک جهش سیگنالی و بزرگی را در عرصه علوم مختلف ، به انجام برساند. فناوری اطلاعات و ارتباطات ، در همه رشته های علمی جایخود را باز کرده است . در پزشکی ، صنایع گوناگون ، علوم انسانی و حتی علوم پایه ، یک محور غیر قابل اجتناب است . خوشبختانه ، ارزش و اهمیتی که فناوری اطلاعات و ارتباطی روز برای توسعه زیر ساخت های گردشگری در دنیا ایجاد کرده است ، بسیار جالب و قابل تامل است.(www.ict-tourism.com)
در دنیای امروز که از آن به عصر ارتباطات و اطلاعات یاد می‌شود، هیچ صنعتی بدون بهره‌برداری از فن‌آوریهای مدرن ICT و همسو شدن با تحولات دیجیتال، نمی‌تواند راه پویایی و توسعه در اقتصاد پر رقابت جهانی و حتی محلی را بپیماید و صنعت گردشگری نیز از این قاعده مستثنی نیست.
همین امروز هم در عرصه‌ی توریسم جهانی، ICT بعنوان رکن اساسی، نقش تعیین کننده‌ای در رقابتهای ملی و فرا ملی کشورها ایفا میکند و کیفیت و میزان بهره‌برداری از کاربردهای آن تا حد قابل توجهی در برندگی‌های رقابتی تاثیرگذار بوده و هر روز نقش این فن‌آوریها با سرعت غیر قابل باوری در حال تعمیم و گسترش است. به استدلال آمارهای منتشر شده توسط سازمان جهانی توریسم (WTO) در آینده‌ای بسیار نزدیک، کشورهای فاقد زیرساختهای مناسب ICT، عملا از چرخه رقابتهای جهانی و منطقه‌ای گردشگری حذف خواهندشد.
در چنین شرایطی، دردآور اینکه صنعت توریسم در یکی از ده کشور پر چاذبه جهان، فارغ از این واقعیات و فاقد کمترین امکانات و زیر ساختها در این زمینه است و دردآورتر آنکه حتی استراتژی و برنامه مدون و مشخصی در آینده برای پر کردن شکاف موجود، پیوستن به عرصه‌ی توریسم الکترونیک جهانی و تعمیم کاربردهای فن‌آوریها در زیرساختهای خود ندارد.
به این ترتیب، حتی اگر تمامی موانع و مشکلات کنونی صنعت توریسم ایران در همه‌ی عرصه‌ها
مرتفع شود، بدون زیرساختهای مناسب از فن‌آْوریهای ICT و جاری و همه گیر شدن کاربردهای آن در تمامی بخشهای صنعت، امیدی به برندگی رقابتی و کسب سهم فراخور از اقتصاد توریسم جهانی و حتی منطقه‌ای در آینده نخواهد بود.ترکیه ، امارات متحده عربی، بحرین، قطر و ...استراتژیهای توریسم الکترونیک خود را تدوین و دیری است که به مرحله‌ی اجرا گذاشته‌اند و همگی تا سال 2010 به نظام مدرن توریسم جهانی خواهند پیوست، و هم اکنون نیز با درک درست از شرایط جهانی و با سرمایه گزاریهای کلان درحال بهره‌برداری و توسعه‌ی سریع فن‌آوریها در ساختار گردشگری خود هستند و در این عرصه حتی افغانستان نیز استراتژیهای خود را با کمک WTO و شرکتهای بزرگ و سرشناس ICT آمریکا و انگلستان طراحی و آماده اجرا نموده است !)خلیلی،1384)
تاریخچه کاربرد فناوری اطلاعات در صنعت گردشگری
از زمانی که حمل و نقل هوایی گسترش یافت فناوری های نوین ارتباطی نیز شکل گرفتند.سابقه فعالیت بازارهای الکترونیکه به دهه 1960 بر می گردد.زمانی که شرکت های هواپیمایی آمریکایی سیستم های نگهداری جا را با هدف اعمال کنترل های ترافیکی مرتبط با مسافران مورد استفاده قرار دارندبدین ترتیب سیستم های کامپیوتری برای ذخیره جا در صنعت هواپیمایی سبب تحولات گسترده و تعیین کننده در عرصه فعالیت های گردشگری شد.
در ایران نیز با پیشرفت صنعت هواپیمایی و با تاسیس هواپیمایی ملی ایران(هما) تاثیر فناوری های نوین در صنعت گردشگری نمود پیدا کرد.(شفیع زاده،1385،ص14(
گردشگری مجازی
گردشگری مجازی (e-tourism) مقوله جالبی است که حداکثر دو دهه از پدید آمدن آن نمی گذرد. گردشگری مجازی ، حضور در سرزمین دیجیتالی وب ، و مشاهده داده های صوتی ، متنی و تصویری از دنیای فیزیکی پیرامون ما است . دور دنیا که در نوشته ژول ورن ، نویسیده شهیر فرانسوی ، در هشتاد روز امکان پذیر شد ، امروز با ابر متن های اینترنتی ، با یک کلیک امکان پذیر است. دور دنیا با یک کلیک ، آرزویی بود که امروزه از مرحله آرزو به حقیقتی غیر قابل انکار مبدل شده است . بااستفاده از سایت های کاخ موزه ها ،
اماکن باستانی جهان می توان به دنیایی اطلاعات متنی و تصویری از نمادهای تاریخ باستان دست یافت. برخی از پایگاه های دولتی در اینترنت ، امروزه سیستم های دوربین شهری خود را به سرزمین دیجیتال نیز پیوندداده اند. بااین دوربین ها می توانید شهرهای مختلف را به صورت زنده مشاهده کرده و حتی از ان ها عکس یادگاری بگیریدخیلی از علاقمندان به بازدید از موزه های بزرگ جهان ، از هرمیتاژ مسکو تا لوور پاریس ، از تارنماهای اینترنتی ان ها برای مشاهده اطلاعات استفاده می کنند. حتی ، رزرو بلیط هواپیما ، هتل ، مسابقات بین المللی ورزشی و جشنواره های فرهنگی هنری جهانی ، امروز با رفتارهای سازمانی الکترونیکی همراه شده است . میلیون ها کاربر از سراسر جهان ، به دنبال برگزاری تابستانی مسابقات جام جهان در شهرهای آلمان ، امروزه از سایت های دولتی و غیر دولتی گردشگری این کشور استفاده می کنند. این مسئله ، نقش قابل توجهی در آشنایی با فرهنگ و دانش و پتانسیل تجاری و سیاسی و علمی دولت فدرال آلمان داشته است . وقتی کانال ARD DAS ERSTE آلمان ، پخش مستقیم مراسم قرعه کشی جام جهانی 2006 آلمان را چند ماه پیش پخش نمود ، بیش از 2 میلیارد بیننده از سراسر جهان و صدها میلیون کاربر اینترنت ، این مراسم را نظاره گر بودند. این مسئله ای بود که تاثیر زیادی بر روی ارتقای سطح حداکثری علاقمندی برای سفر به کشور آلمان ایجاد نمود. به هر حال ، با ارتقای سیستم های اطلاع رسانی و ارتباطی دولتی در اینترنت و گسترش دولت الکترونیک (E-GOVERNMENT) بر روی سرزمین دیجیتال ، می توان به توسعه توریسم اینترنتی و استفاده از میلیون ها دلار فواید آن امیدوار بود.
فناوری اطلاعات و ارتباطات(ICT) یکی از عناصر اساسی محیط بیرونی در صنعت گردشگری است که توسعه آن در سال‌های اخیر باعث نوآوری‌هایی در این صنعت شده است.واژه گردشگری الکترونیکی (ETourism) به معنای کاربرد کسب و کار الکترونیکی(EBusiness) در مسافرت و گردشگری است و 3 مجموعه متمایز مدیریت کسب و کار، نظامهای اطلاعاتی و مدیریت و گردشگری را شامل می‌شود.
کاربرد ICT در گردشگری را می‌توان به سه حوزه شبکه‌های داخلی (Internet)، شبکه‌های خارجی(Extranet) و اینترنت تفکیک کرد. کاربرد ICT در شبکه‌های داخلی صنایع گردشگری موجب افزایش کارایی و اثر بخشی می‌شود و در بخشهای مختلف شرکتها بکار می‌رود. از سوی دیگر، کاربرد ICT در شبکه‌های داخلی و اینترنت موجب همبستگی قوی بین فعالیت‌های متفاوت واحدهای فعال در گردشگری شده است، به گونه‌ای که کاربرد ابزارهای ICT به شکل CRS )نظام ذخیره جا)، GDS )نظام توزیع جهانی) و DMS(مدیریت مقصد) در صنایع حمل و نقل هوایی و هتلها و خدمات مسافرتی از توسعه فراوانی برخوردار است.
ابزار ICT منجر به تغییر روند گردشگری و ایجاد سازوکارهای جدید راهبردی و مدیریتی در این صنعت شده است.از جمله مهمترین استفاده‌های ICT در شرکتها، تقویت یکپارچگی افقی و عمودی و کاهش عدم صرفه‌های مقیاس در شرکتهای کوچک و متوسط گردشگری(SMTE) بوده است. (www.ict_tourism.com)
وب سایت:ابزار کارآمد در توسعه گردشگری مجازی
یکی از عالی ترین زمینه های اطلاع رسانی توان گردشگری یک کشور ،استفاده از تارنماهای اینترنتی است. وب سایتها به دلیل ارزش اطلاع رسانی زیادی که در سرزمین دیجیتالی اینترنت با یک میلیارد کاربر با سواد دارند،فرصت خوبی برای معرفی چند زبانه و چند رسانه ای قابلیتهای گردشگری یک کشور است. در بین سایتهای اطلاع رسانی مربوط به گردشگری یک کشور در وب ،سایتهای رسمی از اهمیت زیادی بر خوردارند.سایتهای رسمی ،سخنگو های دیجیتالی یک کشور در اینترنت هستند و هر چه این پایگاهها قویتر ،بروزتر و چند زبانه باشند،مخاطب پذیری آنها افزایش می یابد.
پایگاههای اینترنتی دارای ماهیتی پویا هستندو امکان تغییر و جابجایی تصاویر و متون را بدون ایجاد هزینه جدید ممکن می سازند.همچنین افزایش شمار کاربران اینترنت و ظرفیت و قدرت بالای پایگاههای اینترنتی برای تاثیر گذاری بر جوامع موجب افزایش بازاریابی در صنعت گردشگری می شود.اما متاسفانه اکثر پایگاههای اینترنتی ما به شکل ضعیفی طراحی میشوند و با سرعت پایینی قابل رویت هستند.همچنین پایگاهای اینترنتی اکثر هتلها صرفا نقش بروشور مجازی دارند و فاقد امکانات و ابزارهای مناسب برای ذخیره مستقیم جا هستند.و باید این نکته را به یاد داشت که بهترین پایگاههای اینترنتی نیز در صورتی که به خوبی و با اتکا به اطلاعات روز آمد مدیریت نشوند موجب بروز آثار منفی شده و سطح کیفی خدمات را کاهش می دهد.(شفیع زاده،1385،ص14)
اینترنت راهنمای آن لاین خوبی برای گردشگری است.گردشگری اینترنتی علاوه بر اینکه امتیا زاتی مثل اطلاع رسانی ظرفیتهای گردشگری در اختیار کاربران قرار می دهد،امکانات اجرایی خوبی نظیر رزرواسیون اینترنتی هتلها و مراکز اقامتی و رزرو بلیط هواپیما و قطار را فراهم می کند.بدین ترتیب این امکان به مشتریان داده می شود تا با حذف واسطه به طور مستقیم نسبت به تهیه بلیط خود افدام نمایند.در نتیجه برجستگی نقش واسطه ای آزانس های مسافرتی در سیستمهای سنتی توزیع تغییر می کند.همچنین مشتریان میتوانند از قیمت های ارزانتری بهره مند شوند و با قیمت های مناسب تری اقدام به ذخیره مناسب جا کنند. البته در این اثنا ، نباید به وجود زیر ساخت های تجارت الکترونیک (e-commerce) برای تسهیل روند پرداخت اعتباری هزینه ها و هم چنین ، پلیس مجازی برای امنیت تبادل اطلاعات در گردشگری مجازی ، غافل بود.
در گذشته حفظ گویش از طریق نوشته‌ها انجام می‌شد اما اکنون می‌توان از طریق ضبط دیجیتالی آن را انجام داد، امروزه شیوه‌های دیجیتالی کردن گویش‌ها به ما امکان می‌دهد که به‌مدت زیادی بتوانیم گویش‌ها را حفظ کنیم. بر این اساس، آی‌تی در میراث فرهنگی می‌تواند به تحلیل یافته‌های هویت فرهنگی و تاریخی که به‌دست آمده کمک کند، به این ترتیب می‌توان تحلیل نتایج را در حجم زیادی از اطلاعات انجام داد و همچنین فرصت خوبی برای افرادی که به اینترنت دسترسی دارند فراهم کرد تا معرفی یافته‌ها در خصوص میراث فرهنگی به‌راحتی امکان‌پذیر باشد
. بحث e-tourism یکی از مهمترین مباحث کنونی صنعت گردشگری در جهان است، خدماتی که در این بخش ارایه می‌شود شامل تورهای مجازی، پرداخت الکترونیکی و تشخیص مقصد است . با ورود فناوری اطلاعات در بخش میراث فرهنگی "میراث دیجیتالی" مطرح شده است که اکنون جامعه جهانی از جمله یونسکو، میراث دیجیتالی (E-heritage) را به‌عنوان بخشی از حافظه جهانی تلقی کرده تا بتوانیم تمامی مستندات گذشته از قبیل شنیداری، دیداری و نوشتاری را به فضای دیجیتال منتقل کنیم.(www.ict_tourism.com)
گذشته از نقش سایتهای اینترنتی در معرفی جاذبه های گردشگری و جذب مسافر و بازاریابی همچنین رزرو هتل و تهیه بلیط نقشict در درون سازمانهای گردشگری را نیز می توان بررسی کرد.
شبکه های LANویا شبکه های اینترنت سطح وسیعی از اطلاعات را در درون شرکتها و سازمانها در دسترس کاربران قرار می دهند.همچنین استفاده از سیستم GDSSموجب کاهش بروکراسی و سرعت بخشیدن به فراید تصمیم گیری می شود.در این میان سیستم ذخیره جا را باید در ردیف مهمترین تحولاتی قرار داد که موجب افزایش کارایی و تحرک و تحویل به موقع خدمت می شود.استفاده ازاین سیستم در آژانسهای مسافرتی و شرکتهای حمل و نقل هوایی سبب اصلاح و بهبود در سیستمهای ارائه خدمات به مشتریان می شود.سیستم کامپیوتری ذخیره جا از قدرتمندترین تکنولوژیهای تاثیر گذار بر سیستم توزیع در زمینه مسافرتی است.
برخی از کارشناسان معتقدند که ایجاد ارتباط میان PMCهتل(سیستمهای پیشرفته و مدیریت)با سیستم توزیع جهانی شرکتهای هواپیمایی(GDS)از اقدامات مهمی در این راستاست که تاکنون عملی نشده است.
صدور ویزای الکترونیکی نیز یکی از راههای توسعه گردشگری است که در زمانی کوتاهتر و با هزینه ای بسیار پایینتر امکان صدور ویزا را میسر میکند.(http://isna.ir)
دیدگاه دوم
در مقابل دیدگاه اول که فناوری اطلاعات را حرکتی همسو و تسهیل بخش در توسعه تجارت الکترونیکی و صنعت گردشگری می دانندو انجام اقداماتی مانند ذخیره جا و خرید خدمات مستقیم از طریق اینترنت را مورد توصیه و سفارش قرار می دهند عده ای معتقد هستند که دریافت خدمات از آژانسهای مسافرتی می تواند مطمئنتر از ذخیره جا با اتکا به اینترنت باشد.مثلا در خصوص مشکلاتی که ممکن است در سالنهای ترانزیت یا در قسمتهای کنترل گذرنامه به وجود آید نیاز به مشاور حقیقی و نه مجازی محسوس است.
غالبا مسافرانی که با هماهنگی آژانسهای مسافرتی اقدام به مسافرت می کنند از اعتماد به نفس بیشتری برخوردارندودر مواجهه احتمالی با مشکلات ،خود را در وضعیت بهتری می یابند.شاید این موضوع به دلیل ابعاد روانی تاشی از مراجعه و خرید مستقیم خدمات از یک آژانس مسافرتی است .در حالیکه خرید خدمات در اینترنت دارای ابعاد و اشکال مجازی است.
راهکارها و جمعبندی
گردشگری مجازی ، واقعیتی غیر قابل انکار است . وقتی ما به شهروند الکترونیک (e-citizen) ، دولت الکترونیک (e-government) ، تجارت الکترونیک (e-commerce) ، بانکداری الکترونیک (e-banking) ، آموزش الکترونیک (e-learning) در قالب جامعه اطلاعاتی (information society) معتقدیم ، باید زمینه های گردشگری مجازی (e-tourism) را نیز فراهم کنیم. گردشگری مجازی ، دور دنیا با یک کلیک فقط نیست ! گردشگری مجازی ، ابزاری است که توسط آن ، یک گردشگر بتواند در کم ترین زمان ، با کم ترین امکانات ف با کم ترین هزینه ، و با کم ترین دانش ، ظرفیت های گردشگری یک کشور را شناسایی و با یک برنامه هدفمند و طرح هدایت گر ، از سوی دولت و آژانس ها و مراکز مربوطه ، به مکانی خاص مسافرت کند.
پیشنهاداتی که در پایان برای کاهش چالش های گردشگری مجازی در کشور می توان ارائه کرد به این شرح است :
- ایجاد طرح جامع آی تی در گردشگری ایران
- فراهم کردن مرکز مدیریت سایت های گردشگری رسمی ایران در وب
- تبلیغ سایت ها و مراکز اطلاع رسانی دیجیتالی ایراندر حوزه گردشگری در 1000 سایت دولتی ایران
- تبلیغ و معرفی پایگاه های دیجیتالی گردشگری ایران (مثل سایت موزه ها و غیره) در رسانه ملی
- ایجاد دوره های آی تی در گردشگری توسط سازمان ایرانگردی
- اختصاص بودجه ای خاص از صندوق ذخیره ارزی کشور برای گسترش گردشگری در راستای آی تی مداری
- ایجاد دوره های آموزشی در سطح لیسانس و فوق لیسانس در موسسات و مراکز آموزش عالی کشور
- تعریف و اعطای نشان وِیژه گردشگری مجازی به مراکز فعال و موثر کشور در این حوزه
- ایجاد شورا یا مرکز گردشگری مجازی در سازمان ایرانگردی ایران
- اختصاص رایانه مناسب به مراکزی که در امر گردشگری ایران به طور مستقیم یا غیر مستقیم برای آی تی مدار شدن ، موثر هستند
یکی از اساسی ترین نیازهای صنعت گردشگری موجود در کشورمان در برخورد با چالشهای تکنولوژیکی ورود و فعال کردن نظامهای بهتر توزیع جهانی(S.D.G)با ورود وپیاده سازی استاندارد های جدید مدیریت روال گردش اطلاعات در نظامهای هتلداری و گردشگری است.
همچنین سرمایه گذاری در جهت تولید و پیاده سازی پورتالهای تخصصی ودینامیک روی اینترنت ،پیاده سازی نظامهای MISدر ساختار مدیریت داخلی و استفاده از نرم افزارهای مبتنی بر تحلیلهای حرفه ای و استانداردهای جدید و مدرن جهانی در ساختار داخلی صنعت هتلداری و شرکتها و موسسات از دیگر اقدامات موثر برای توسعه صنعت گردشگری کشور خواهد بود.
طراحی و مدیریت تور و استفاده از روشهای مدرن ارتباطی و اطلاعاتی بر اساس نظامهای گردش اطلاعات و عملیات زنجیره ای در صنعت هتلداری ،زمینه سازی ورود وتعمیم کاربری تجهیزات مدرن سخت افزاری و الکترونیکی به ویژه در صنعت هتلداری نیز تاثیر بسزایی در این زمینه دارند.(افروغ،1385،ص14(
ازمطالبتان خیلی استفاده کردم لطفا در مورد e-tourism مطلب بیشتر بریزید