آیا مایلید باهوش شوید؟ یا زندگی موفقی را پیش رو داشته باشید؟ یا ماهیانه چند میلیون تومان درآمد کسب کنید؟ نه، اشتباه نکنید. این یک آگهی برای گلدکوئست، نت‌ورک مارکتینگ و مانند این‌ها نیست. تبلیغ دوره‌های مهندسی فکر و از این جور چیزها هم نیست. شاید حدس زدید که می‌خواهم درباره جدیدترین تکنیک‌های برقراری روابط اجتماعی، روش‌های مذاکره موفق، شیوه‌های پیشرفته حسابداری، یا کسب سود در بیزنس و مانند آن صحبت کنم. نه! این‌ها هم نیست. پس موضوع چیست؟ واقعیت این است که می‌خواهم درباره اصطلاح پرطمطراق <هوشمندی کسب‌وکار> صحبت کنم: موضوعی که سه چهار سال است از حالت یک تئوری صرف خارج شده و اکنون به یک راهکار کاملاً کاربردی تبدیل شده و ده‌ها نرم‌افزار برایش نوشته و به بازار عرضه شده است.
باهوش شوید!
حدود یک ماه پیش گزارش مفصلی از IDC درباره وضعیت بازار نرم‌افزارها و راهکارهای مرتبط با هوشمندی کسب وکار (Business Intelligence) یا آنچه که به اختصار BI خطاب می‌شود را مطالعه می‌کردم. چند ماهی است که مرتباً اینجا و آنجا در محافل آنلاین مرتبط با فناوری اطلاعات می‌خوانم و می‌شنوم که BI سروصدای زیادی به راه انداخته است. از آنجا که این موضوع یک مقوله نرم‌افزاری است و در بسیاری از موارد ربطی به دنیای برنامه‌نویسی پیدا می‌کند، کوشیدم اطلاعات خودم در این زمینه را افزایش دهم.
پیش از این دو بار در ماهنامه شبکه در شماره‌های 36 و 37 و در قالب سلسله مقالات مفاهیم بنیادی کسب‌وکار الکترونیک به این موضوع پرداخته بودم و پس از آن نیز مطلب سودمندی در شماره 42 در این باره به چاپ رسید که امیدوارم خوانده باشید. در همین شماره نیز مطلبی درباره SQL Server 2005 به چاپ رسیده است. اتفاقی که از چند سال پیش تاکنون رخ داده این است که سه رکن اساسی از ارکان کسب‌وکار الکترونیک یعنی CRM یا مدیریت ارتباط با مشتریان، ERP یا مدیریت منابع سازمانی (که به تدریج جای MIS را گرفته) و نیز اخیرا BI رشد قابل ملاحظه‌ای پیدا کرده‌اند.
درباره اهمیت موج تازه گرایش به هوشمندی کسب‌وکار می‌توانم به قسمتی از مقدمه گزارش IDC اشاره کنم، که نوشته است: <همانطور که <فناوری امنیت> چیزی است که بدون آن سازمان‌ها نمی‌توانند به بقای خود ادامه دهند، <هوشمندی کسب‌وکار> هم چیزی است که سازمان‌ها نمی‌توانند بدون آن موفق شوند.> اما به راستی منظور از BI چیست و این موضوع چه ارتباطی با دنیای برنامه‌نویسی دارد؟
هوشمندی کسب‌وکار چیست؟
ساده بگویم: هوشمندی کسب‌وکار یعنی این‌که از وضعیت کسب‌وکارتان آمار بگیرید و در اولین فرصت این آمارها را زیرو رو کنید. نقاط ضعف را شناسایی کنید، از گذشته عبرت بگیرید و با برجسته‌کردن نقاط قوت، راه کسب‌وکار خود را به سوی کامیابی بگشایید. بنابراین BI به جدیدترین فرمول بهره‌وری تبدیل شده است. فرق نمی‌کند که شما می‌خواهید یک بنگاه کوچک، یک سازمان غیرانتفاعی، یک شرکت بزرگ یا برنامه‌ای در مقیاس ملی را مدیریت کنید. در هر صورت، راهکار BI برای افزایش بهره‌وری فعالیت شما پا به عرصه گذاشته است و آی‌تی با یک دوجین ابزار فوق‌العاده کارامد و شگفت‌انگیز می‌تواند به شما در این زمینه کمک کند.
به همین دلیل مدتی است که نرم‌افزارهای قدرتمند مدیریت بانک‌های اطلاعاتی مانند SQL Server ،ORACLE یا سیستم‌های مخصوص جمع‌آوری اطلاعات و تهیه گزارش‌های آماری مانند SAS ،Crystal Reports و SPSS با تجزیه و تحلیل‌های متکی بر تکنیک‌های <داده کاوی> یا Data Mining به سوی ترکیب هرچه بیشتر اطلاعات آماری روی آورده‌اند و همین تحول موج جدید گرایش به هوشمندی کسب‌وکار را شتاب بخشیده است.
بازاری رو به رشد
گزارش IDC حاکی از آن است که بازار نرم‌افزارها و راهکارهای مرتبط با هوشمندی کسب‌وکار در پایان سال 2005 با بیش از یازده درصد رشد نسبت به سال قبل به 5.7 میلیارد دلار رسیده است. بخش زیادی از این رشد ناشی از افزایش گرایش عمومی به سیستم‌های گزارش‌گیری و ابزارهای Query (استخراج یک یا چند رکورد معین از بانک اطلاعاتی که دارای یک ویژگی مشترک هستند) مربوط می‌شود و مابقی حاصل رونق سیستم‌های داده‌کاوی و تجزیه و تحلیل پیشرفته آمار و تخمین وضعیت آتی تحولات است.
گزارش مذکور نشان می‌دهد که در همین فاصله آن دسته از نرم‌افزارهای BI که مبتنی بر بانک‌های اطلاعاتی متداول مانند SQL Server یا اوراکل بوده‌اند، به تنهایی نزدیک به بیست درصد - یعنی تقریباً دو برابر میانگین رشد کل بازار - رشد داشته‌اند. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که یکی از دلایل مهم این رشد شدید، گرایش صنعت نرم‌افزار و برنامه‌نویسان بانک‌های اطلاعاتی به سمت استفاده از راهکار BI بوده است.
نکته دیگری که در این گزارش دیده می‌شود، سهم سیستم‌عامل‌های مختلف در بازار نرم‌افزارهای BI است. بنابر این تحقیق، ویندوز، یونیکس و سیستم‌های مین فریم به ترتیب 54.5، 20.6 و 12.1 درصد از بازار را از آن خود کرده‌اند.
جالب‌ترین قسمت این گزارش مربوط به سهم هریک از شرکت‌های پیشگام در این عرصه است. شرکت Business Objects، سازندهِ نرم‌افزار مشهور Crystal Reports، با نزدیک به هشتصد میلیون دلار فروش، حدود چهارده درصد بازار را در اختیار دارد و مهم‌ترین و اصلی‌ترین سازنده نرم‌افزارهای BI در کل دنیا محسوب می‌شود.
شرکت‌های SAS و Cognos نیز با سهمی حدود ده درصد از بازار، به ترتیب در رتبه‌های دوم و سوم قرار گرفته‌اند و شرکت مایکروسافت با بیش از 350 میلیون دلار فروش و 6.2 درصد بازار، ردیف چهارم را به خود اختصاص داده است.
از میان دیگر نام‌های آشنا در عرصه نرم‌افزار، اوراکل با 4.3 درصد، SAP با 3.2 و SPSS با 3.1 درصد در مکان‌های ششم، هشتم و نهم جای گرفته‌اند. البته آی‌بی‌ام در میان ده‌تای اول نیست، ولی با حدود 140 میلیون دلار فروش، در ردیف یازدهم دیده می‌شود. فهرست کامل بیست شرکت برتر در این صنعت را در نسخه آنلاین این یادداشت می‌توانید ببینید.
سه شرکت اول به طور تخصصی در حوزه BI کار می‌کنند، ولی شرکت‌هایی مانند مایکروسافت و اوراکل، جزء بازیگرانی هستند که راهکارهای خود را حول و حوش سیستم‌های بانک‌های اطلاعاتی توسعه داده‌اند و حدود پنج سال است که به این عرصه وارد شده‌اند. در این میان SPSS که محصولاتش در محافل دانشگاهی و آکادمیک طرفداران زیادی دارد، در زمینه آمارگیری و تجزیه و تحلیل پیشرفته داده‌ها، شهرت زیادی دارد. در واقع شرکت SPSS در این حوزه تخصصی از بازار، پس از Business Objects دوم است.
پتانسیل‌های دنیای برنامه‌نویسی
به این ترتیب مشخص می‌شود که اولاً این بازار به شدت درحال گسترش است و قابلیت‌های راهکار BI به گونه‌ای است که به کار هر نوع کسب‌وکاری می‌آید. مثلاً از این راهکار می‌توان برای بررسی چرایی و چگونگی صفحات پربیننده یک سایت وب، استخراج گزارش‌های مالی از فراز و نشیب شرکت یا سازمان، میزان استقبال مردم از یک برنامه ملی، نظرسنجی و افکارسنجی پیرامون یک موضوع خاص، تغییرات رشد جمعیت و گرایش‌های آتی آن، برنامه‌ریزی برای آینده صنعت کشاورزی با توجه به تغییرات آب و هوا، تغییرات میزان فروش یک محصول در بازار کامپیوتر، و پیش‌بینی وضعیت احتمالی بازار در هفته‌های آینده استفاده کرد.
ثانیاً، بخش قابل توجهی از رشد این بازار ناشی از استقبال برنامه‌نویسان بانک‌های اطلاعاتی از توسعه قابلیت‌های آمارگیری و تجزیه و تحلیل داده‌ها در سیستم‌های مدیریت بانک‌های اطلاعاتی همچون اوراکل و SQL Server است.
دلیل این استقبال را می‌توان در این واقعیت جُست که استفاده از راهکارهای پیچیده و سیستم‌های نرم‌افزاری گرانقیمت و اختصاصی این بازار، برای همه ممکن نیست و شرکت‌ها و کسب‌و‌کارهای کوچک و متوسط ترجیح می‌دهند به جای سروکله زدن با این پیچیدگی‌ها و هزینه‌ها، به شرکت‌های نرم‌افزاری محلی یا برنامه‌نویسان منفرد مراجعه کنند تا برایشان یک سیستم تجزیه و تحلیل ساده‌تر و کم‌هزینه‌تر بنویسند که متناسب با ساختار کسب‌وکارشان باشد. بدیهی است که اگر آنان سرمایه‌گذاری در این زمینه را قابل برگشت تشخیص دهند، پس از مدتی به استفاده از نرم‌افزارهای استاندارد بازار روی خواهند آورد. به هرحال، این بازار هم برای مصرف‌کننده جذاب است و هم برای برنامه‌نویسان و شرکت‌های نرم‌افزاری. پس تا دیر نشده است به جرگه فعالان دنیای تجزیه و تحلیل اطلاعات بپیوندیم
نویسنده: بهروز نوعی پور
واقعا که عالی مینویسی من که جذب وب شما شدم امیدوارم ادامه بدی.