کتاب های مرتبط با فناوری اطلاعات

گزارش چکیده پروژه‌های کلیدی برنامه توسعه و کاربردی فناوری ارتباطات و اطلاعات ایران ( تکفا ) در ایام اهتمام جامعه جهانی به شکل‌دهی مفاهیم جامعه اطّلاعات از تنظیم سند اهداف هزاره (1380) تا اعلامیه ژنو (1382) و سپس نشست‌سران درتونس (1384) دولت ایران عزم خود جهت حضور مؤثر در این دگردیسی فراگیر را، با تصویب برنامه توسعه و کاربری فنّاوری ارتباطات و اطّلاعات در ایران (تکفا) در قالب هفت طرح راهبردی آشکار نمود. برنامه تکفا در آن برهه از زمان به دنبال تحقق حداقل الزامات جامعه اطّلاعات در چهارچوب توسعه کاربری فناوری ارتباطات و اطّلاعات با نگرش جامع‌گرا و خدمات محور بود. با طرح چشم‌انداز اقتصاد دانایی محور برای توسعه فناوری ارتباطات و اطّلاعات -که پس از آن در برنامه‌های بلندمدت و از جمله برنامه چهارم توسعه ایران، محور اصلی برنامه‌ریزی‌ها قرار گرفت- نقش فنّاوری ارتباطات و اطّلاعات با رویکرد فنّاوری توانمندساز در تعامل با سایر اهداف و بخش‌های توسعه تعریف گردید.

تنوع فرهنگی و زبانی در جامعه اطلاعاتی فضای شبکه‌ای نه تنها اطلاعات را انتقال و انتشار می‌دهد، بلکه خود نیز ابزاری برای برقراری ارتباطات و تبادل آراست. گنجینة اطلاعاتی که از فرهنگها و ارزشهای مختلف در اینترنت موجود است، انسان را قادر می‌سازد تا از یک سو بر فرهنگ خود باقی بماند و از سوی دیگر در معرض نفوذ دیگر فرهنگها باشد. اما مشکل اینجاست که اطلاعات و خدمات قابل دسترسی در اینترنت معمولاً به زبانهای اصلی و عمدة جهان نوشته شده‌اند. اگر این شرایط تغییر نیابد، شاهد تضعیف تنوع زبانی و فرهنگی و نیز نابودی سریع زبانها، رسوم و سنتها خواهیم بود.

دگرگونی اجتماعی در جامعه اطلاعاتی اینترنت، شبکه جهانی وب، تلفن همراه، تلویزیون دیجیتال، و شمار زیادی از دیگر فنّاوریهای اطلاعات و ارتباطات (فاتا) نوین هر روز معبری جدید برای تحول راه و رسم زندگی، کار، آموختن و ارتباطات ما می‌گشایند. گشایش راهبردی فرصتها، جهت‌دهی دوباره و یا از دست دادن آنها با هدف اساسی کسب مزایای اجتماعی و اقتصادی عمده و متنوع برای مردم سراسر کره زمین است. در همین حال، تصمیمهایی که بر طراحی، دستیابی، و استفاده (یا عدم استفاده) از این فناوریها تأثیرگذارند، ممکن است درهای نادرستی را باز کنند و یا ببندد و درنتیجه افراد، اجتماعات، کشورها و مناطقی را از نعمتهای قابل حصول توسط کسانی که بهتر می‌توانند امکان دستیابی برای خود، و از خود به جهان را کنترل کنند، محروم سازند.

علم در جامعه ی اطلاعاتی به همان نسبت که ماشین چاپ حوزه‌های قابل دسترسی مردم را گسترش داد، اینترنت نیز شبکة خود را بیش از پیش گسترده می‌کند تا جمعیت بیشتری را دربر گیرد؛ اینترنت قوانین موجود دربارة کسب اطلاعات را تغییر می‌دهد، راههای دسترسی مردم به علم جدید را اصلاح می‌کند، فرایندها را تسریع می‌بخشد، و در عین حال ارزشها، گرایشها و چالشهای جدید را برمی‌انگیزد. اصطلاح «جامعة اطلاعاتی» در پایان قرن بیستم برای توصیف جامعه‌ای وضع شد که در آن فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی (فاوا) جزئی از زندگی روزمره شده است؛ به طوری که برای مردم سراسر جهان، استفاده از ماشینهای خودپرداز بانکی، گوش کردن به رادیو، داشتن تلفن همراه، جستجو در اینترنت، یا مراجعه به صندوق پست الکترونیک به صورت امری کاملاً عادی در آمده است.

یادگیری آزاد و از راه دور؛ بررسی گرایش ها،خط مشی و راهبرد یادگیری آزاد و از راه دور به عنوان یک نیروی سهیم در پیشرفت اجتماعی و اقتصادی به سرعت به رکنی مقبول و ضروری در نظامهای آموزشی کشورهای هم توسعه‏یافته هم رو به توسعه تبدیل می‏شود که در کشورهای رو به توسعه حتی اهمیتی خاص یافته است. این رشد از سویی از علاقه آموزگاران و مربیان به کاربرد فناوریهای مبتنی بر اینترنت و فناوریهای چندرسانه‏ای است و از دیگر سو مرهون پذیرش این حقیقت که شیوه‌های سنتی آموزش باید با روشهای نو تقویت شود، البته اگر قرار باشد که حق اساسی همه انسانها برای یادگیری تحقق یابد. جهانی شدن آموزش از راه دور فرصتهای زیادی برای کشورهای رو به توسعه ایجاد می‏کند تا اهداف نظام آموزشی خود را برآورده سازند. دو عامل عمده باعث رشد انفجاری یادگیری از راه دور شده است: نیاز فزاینده به ارتقا و بازآموزی مستمر مهارتها؛ و پیشرفتهای فناوری که به گونه‏ای روزافزون امکان آموزش موضوعات هر چه بیشتری را از راه دور ممکن کرده است.

بررسی و سنجش جوامع اطلاعاتی و دانش محور: چالشی آماری پیدایش جامعه جهانی اطلاعات یا دانش‌محور را می‌توان هم یک فرصت و هم یک چالش تلقی کرد. این تحول برای جوامعی که از قبل درصدد بهره‌برداری از فناوری اطلاعات و ارتباطات برآمده‌اند، فرصت به شمار می‌آید و برای دیگر جوامع چالش. متأسفانه تاکنون این تحول با نابرابری شدید در امکان دسترسی به این فرهنگ جدید میان کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه و همچنین میان بخشهای برخوردار و محروم در درون جوامع همراه بوده است. تأمین زیرساخت یکی از شرایط لازم است، اما شرط کافی برای رفع این نابرابری نیست. هنجارهای محلی در زمینة آداب و رسوم، سنتها و برداشتها اغلب نقش نیروی محرکه و یا ترمز را در دسترسی به این فناوریها ایفا می‌کنند. این موضوع باید مد نظر کسانی باشد که سیاستهای ملی را رقم می‌زنند تا بتوانند جامعة خود را به سوی جهانی سوق دهند که در آن شعار « اطلاعات برای همگان» به یک واقعیت تبدیل شود.

متن های بنیادی یونسکو درباره ی جامعه اطلاعاتی «یونسکو با کمک به نهادهای اطلاعات گروهی به شناخت و درک متقابل ملتها یاری می‌رساند؛ بدین‌منظور, این سازمان توافقنامه‌های بین‌المللی را که برای روان‌سازی چرخش آزاد اندیشه‌ها از طریق زبان یا تصویر مفید تشخیص می‌دهد توصیه می‌کند». این عبارت از مادة نخست کنوانسیون بنیادین یونسکو، مصوبة‌ 16 نوامبر 1945 در لندن، پایتخت انگلستان، نشان‌دهنده درستی و اهمیت مأموریت سازمان در زمانی است که اندیشه دربارة‌ تبیین و آیندة‌ جامعة‌ اطلاعاتی در حال شکل‌گیری است. این ارجاع دارای اهمیت است. در واقع این عبارت در وهلة‌ نخست نشان می‌دهد افزایش و تنوع عوامل ارتباطات و رسانه‌ها، از مطبوعات نوشتاری گرفته تا اینترنت، تا چه حد برای سازمانی که مسئولیت «روان‌سازی چرخش اندیشه‌ها از طریق گفتار و تصویر را برعهده دارد» مهم است.

جامعه ی اطلاعاتی در آیینه ی پژوهش «جامعه اطلاعاتی» مفهومی است که بسیار به کار رفته و اصطلاحی است که کاربرد عمومی پیدا کرده ولی حقیقت آن است که این مفهوم به واقعیتی پیچیده اشاره دارد که تفسیرهای متعددی را می‏پذیرد. حال، در مورد مطالعاتی که هدفشان تعریف و ترسیم خطوط کلی این مفهوم است، چه باید گفت؟ مطالعاتی که هم به‏ خاطر گوناگونی رسانه‌های ارتباطی موجود و هم به لحاظ تنوع موضوعات مورد تحلیل، و نیز به لحاظ اهداف و روشهای پژوهش به نتایج عمیقاً متفاوتی رسیده‏اند. با این همه دقیقاً به این دلیل که«جامعه اطلاعاتی» عرصه‏ای در حال تغییرات دایمی است به نظر ضروری می‏رسد که گزارشی از پیشرفتِ وضعیت کنونی پژوهشهای انجام شده در این زمینه ارائه شود.

مسائل جنسیتی در جامعه ی اطلاعاتی فناوریهای اطلاعات و ارتباطات دستیابی زنان را به خودگردانی در زندگی اقتصادی، سیاسی و اجتماعی‌شان تسریع می‌کنند و برابری جنسیتی را ارتقا می دهند. اما این توان بالقوه تنها هنگامی جنبة‌ عینی به خود می‌گیرد که ابعاد جنسیتی جامعة اطلاعاتی ـ یعنی نیازهای کاربران، شرایط دسترسی، سیاستهای مربوط به این فناوریها (ICT)، چهارچوب کاربری و مقررات مربوط به آن ـ در ذهن همة مخاطبان نقش بندد. فقر، بی‌سوادی و کمبود دانش انفورماتیک و موانع زبانی از عواملی هستند که به طور کلی، مانع دسترسی به زیرساختهای فناوریهای اطلاعات و ارتباطات به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه می‌شوند؛ اما این مسائل در مورد زنان جدی‌تر بروز می‌یابند.

آموزش در جامعه اطلاعاتی سازمان ملل متحد در دهه گذشته بر اهمیت فراوان آموزش به عنوان حق انسانی و عامل تأمین‏کننده توسعه اجتماعی ـ اقتصادی تأکید کرده است. کنفرانس جهانی آموزش برای همه که در سال 1990 در شهر جامتین تایلند برگزار شد، درواقع همایشی بود برای مقابله با بحران اصلی آموزش یعنی نادیده انگاشتن حق کشورهای در حال رشد در دسترسی به فناوریهای آموزشی. این همایش دیدگاه وسیعی از آموزش به همه معرفی کرد که دربرگیرنده مراقبتهای اولیه از کودکان، آموزش بزرگسالان، آموزش برای جوانان و «دانش» و مهارتهای لازم برای زندگی بهتر و توسعه دقیق و پایدار بود.

فناوری های اطلاعات و ارتباطات در عرصه ی آموزش معلمان نظامهای آموزشی در سراسر جهان، فشار فزاینده‏ای را در جهت استفاده از فناوریهای اطلاعات و ارتباطات (ICTs)، به منظور آموختن دانشها و مهارتهای موردنیاز دانش‏آموزان در قرن بیست‏ویکم، تجربه می‏کنند. در گزارش «آموزش در جهان» یونسکو، به سال 1998، با عنوان «معلمان و تعلیم در جهانی دستخوش تغییر»، کاربردهای بنیادی فناوریهای اطلاعات و ارتباطات در نظام سنتی آموزش و فراگیری، به‏تفصیل شرح داده شده است. در این گزارش پیش‏بینی شده که فرایند آموزش ـ فراگیری و نحوه دسترسی معلمان و دانش‏آموزان به دانشها و اطلاعات گوناگون تغییر خواهد یافت.

مفاهیم پایه فناوری اطلاعات و ارتباطات(آموزش الکترونیکی، تجارت الکترونیکی، دولت الکترونیکی، پورتال، مراکز رشد و ...)

کتاب گزارش فناوری اطلاعات و ارتباطات در اروپا (2003) رویکرد به‌کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات در توسعة ملی کشورها، در طی دهه گذشته، در اغلب کشورهای جهان مورد توجه جدی واقع شده است. در کشور ایران نیز، این رویکرد، اگرچه با کمی تأخیر ولی به‌تدریج و با شروع برنامة تکفا (توسعه و به‌کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات) در سطح ملی آغاز شد و در برنامة چهارم توسعة اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و چشم‌انداز بلندمدت 20 ساله کشور نیز به‌طور وسیع مورد عنایت قرار گرفت. سابقه این امر در میان کشورهای اروپایی و به‌طور خاص اتحادیة اروپا بیش از دیگر کشورها است، اگرچه در این رابطه، سابقه امر در امریکا بسیار ریشه‌دارتر از جهان به حساب می‌آید. اتحادیة اروپا و کمیسیونهای مرتبط، از سال 1993 در خصوص گسترش و به‌کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات به‌طور سالانه گزارش جامعی از عملکرد این اتحادیه و نگاه به آینده را تهیه و منتشر می‌کند که یک منبع نسبتاً موثق و دقیق برای محققان و دست‌اندرکاران برنامه‌ریزی و توسعه و همچنین دیگر علاقه‌مندان حوزه‌های اقتصادی‌ـ فنی است.

راهنمای امنیت فناوری اطلاعات راهنمای امنیت فناوری اطلاعات پس از درک ضرورت پرداختن به موضوع امنیت، به سفارش بانک جهانی و توسط گروه infoDev (یکی از زیرمجموعه¬های بانک جهانی) و به عنوان تلاشی برای ارتقای سطح امنیت فناوری اطلاعات در کشورهای عضو در این نهاد بین¬المللی تدوین و برای اولین¬بار در اجلاس نخست سران جامعة اطلاعاتی (WSIS) در سوئیس، در دسامبر سال 2003 میان شرکت¬کنندگان توزیع شد. محتویات این کتاب حاصل بررسی کتابها، مقالات، رساله¬ها، و مستندات تخصصی زیادی از کارشناسان و متخصصین این حوزه در سراسر دنیا است. فهرست کاملی از این مراجع در بخش ششم (پیوستها) آمده است که خوانندگان محترم می¬توانند با مراجعه به آنها از آخرین نکات و موضوعات نیز آگاهی یابند. کتاب حاضر علاوه بر اینکه مجموعه¬ای از تعاریف و راهکارهای امنیت عمومی را ارائه کرده، جنبه¬های فنی مدیریتی آنها را نیز مدنظر قرار داده است و در متن اولیه و همچنین ترجمة آن تلاش شده تا حد امکان مطالب بگونه¬ای عنوان شوند که فهم و درک آنها نیاز به دانش اختصاصی در این حوزه نداشته باشد و بتواند به کار جامعة گسترده¬ای از کاربران فناوری اطلاعات (خصوصاً مدیران) بیاید.

بازآفرینی دولت در عصر اطلاعات؛ کنش بین‌المللی برای اصلاح ساختار بخش دولتی با استفاده از فناوری اطلاعات امروزه فناوری اطلاعات و ارتباطات عامل مهم و دگرگون ساز کلیه مناسبات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی گردیده و بر این اساس ساختار و سازوکار حاکمیت‌ها از دو بُعد افقی و عمودی تحت تأثیر قرار می‌گیرد. در بعد عمودی کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات و اتوماسیون فعالیت‌ها بطور همزمان، موجب گستردگی و تعمیق اقدامات اداری و تقلیل زمان و هزینه برای حصول نتیجه و ارائه خدمات به کاربران می‌شود ، در نتیجه ارتفاع عمودی ساختارها را کم می‌کند(تقلیل بوروکراسی) و از سویی در بعد افقی به دلیل تحولات پیرامونی سایر بخش‌ها، دامنه و نحوه دخالت دولت در قلمروها را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. مسایل آزاد سازی و واگذاری اجراها در عمیق‌ترین سطوح اقتصادی ، اجتماعی و اجرایی به بخش‌های غیر دولتی پیامد این تطور و تحول است که امکان همزمان کنترل و نظارت دولت در پیگیری سیاست‌ها را تا عمیق‌ترین لایه‌های جامعه فراهم می‌کند. افزایش کارایی، تمرکززدایی، افزایش پاسخگویی، بهبود مدیریت منابع و بازارگرایی از نتایج کلی و مورد انتظار این تحول است. این کتاب برای کلیه مدیران، بخش دولتی و غیردولتی، متخصصین شرکت‌های مشاور،اساتید، دانشجویان و کاربران این قلمرو مناسب است.

بزرگان دانش رایانه ، زندگی و نوآوری های پانزده دانشمند علوم رایانه کتاب بزرگان دانش رایانه، زندگی و کارهای علمی پانزده دانشمند بزرگ و در قید حیات رایانه را عرضه می کند. 8 تن از آنها برنده جایزه تورینگ، معادل جایزه نوبل برای دانش رایانه، و همگی آنها مبتکران و نوآوران درجه یک هستند. بدون تردید، دانش رایانه ی امروزه ی ما بدون تلاشهای آنها قابل شناسایی نخواهد بود. آنها برای شما شرح خواهند داد که چگونه به این رشته علاقه مند شدند، چگونه از سایر دانشمندان و محیط تاثیر پذیرفتند، چگونه به کشفیات اولیه شان دست یافتند و چه تصویری از آینده در ذهن دارند. مطالب این کتاب بر اساس مصاحبه های شخصی به دست آمده و حتی الامکان از اصطلاحات علمی کمتر استفاده شده تا خواننده نیازی به دارا بودن پی زمینه های علمی خاص نداشته باشد.

راهبری اینترنت، مشارکت فراگیر موضوع راهبری جهانی اینترنت یا حاکمیت اینترنت مهمترین و حساسترین موضوع مورد بحث در عرصه بین‌المللی قلمرو فناوری اطلاعات و ارتباطات و قلمرو‌های توسعه‌ای می‌باشد . تا قبل از تصمیم تشکیل اجلاس جهانی سران درباره جامعه اطلاعاتی WSIS این چالش در بخش فنی شروع شده بود یعنی آدرس‌دهی در فضای اینترنتی و نحوه ارتباط آن با نظام آدرس‌دهی دنیای مخابراتی . به‌تدریج در طی جلسات پیشنهادی WSIS و تبیین اهمیت استراتژیک اینترنت به عنوان یک مقوله زیرساختی برای توسعه کلیه کشورها و تعاملات جهانی ، اهمیت راهبری اینترنت بیشتر عیان گردید و در نهایت مهمترین موضوع برای بحث و بررسی و اتخاذ راه‌کار گردید تا نتیجه آن به اجلاس دوم سران درباره جامعه اطلاعاتی در تونس عرضه گردد . نظام اینترنت تاکنون توسط موسسه ICANN که در امریکا ثبت و مستقر گردیده‌است اداره می‌شود . این موسسه سیاستها و راهبردهای اساسی خود را از طریق موسسه IANA از وزارت بازرگانی امریکا می‌گیرد.

چارچوب ملی معماری سازمانی ایران الگوی تدوین طرح جامع فناوری اطلاعات در سازمان‌ها معماری سازمانی مجموعه‌ای از محصولات و مدل‌ها است که به توصیف سازمان از حیث سامانه‌های اطلاعاتی و محیط کاری آن می‌پردازد. چنین جنگل انبوهی از مدل‌ها بدون بهره‌مندی از یک چارچوب برای هیچ‌کس قابل تولید و بهره‌برداری نخواهد بود. انتخاب چارچوب یکی از مهم‌ترین مراحل در اجرای معماری محسوب می‌شود . بنابراین، لازم است سازمان‌هایی که قصد دارند چنین تجربه‌ای را کسب کنند، راهنمایی برای انتخاب چارچوب در اختیار داشته باشند. از سوی دیگر شاید بتوان گفت، مهمترین دلیل رویکرد جهانی به معماری سازمانی نیاز روزافزون به تعامل است. در واقع این یکی از مهمترین مسائلی است که باعث متفاوت بودن رویکردهای پیشین به برنامه‌ریزی سامانه‌های اطلاعاتی (مانند طرح‌های جامع IT) با معماری می‌شود . این نیاز، تنها به تعامل میان سامانه‌های اطلاعاتی یک سازمان خاص منتهی نمیشود. زمانی که سازمانی به بزرگی یک دولت قصد دارد از مزایای معماری سازمانی بهره‌مند شود باید بتواند محکی برای ارزیابی صحت و دقت معماری ایجاد شده در هر بخش و سازگاری میان این معماریها داشته باشد.

مناقشات نام‌های دامنه؛قواعد و فرایند سیاست‌گذاری با توجه به اهمیت نام دامنه به مثابه منبعی محدود و نیز بر اثر رشد روزافزون استفاده از اینترنت در کشور ما، به نظر می‌رسد اداره امور مربوط به اختصاص نام دامنه و نیز رفع اختلافات و مناقشات، به مدیریت و پشتیبانی حقوقی در سطح کلان کشور نیاز دارد. برای حل این مشکل در سطح بین‌المللی دو اقدام صورت می¬گیرد؛ یکی افزایش تعداد گروه‌های سطح بالای نام دامنه سی‌سی‌تی‌ال‌دی (CCTLD) است که باعث افزایش گستره و دقت در نام‌گذاری می‌شود و اقدام دیگر امکان ثبت‌نام‌های بین‌الملل ام‌دی‌ان (MDN) تعریف نظام نشانی‌‌دهی جدید است که با مشارکت سازمان آی‌تی‌یو در دست بررسی و اقدام است.

گزارش فناوری اطلاعات و ارتباطات در اروپا (2002) این کتاب گزارش سالنامه ی رسمی فناوری اطلاعات و ارتباطات در اروپا است. این سالنامه معیارهایی را برای تحلیل بازار و آمارهایی از دهه گذشته به‌دست می‌دهد. گزارش فناوری اطلاعات در اروپا (2002) (EITO 2002) جامع‌ترین اطلاعات را درباره ی بازار فناوری اطلاعات و ارتباطات یا آی‌سی‌تی در اروپا عرضه می‌کند. برنامه ی فرآیند گسترش جامعة اروپا که در سایه ی برنامه ی حمایت شغلی فِراس (PHRASE) میسر شده است، این بازار و طیف کشورهای تحت پوشش بازار آی‌سی‌تی را در اروپای مرکزی و شرقی گسترش می‌دهد. ایتو کماکان به موازات تحقیقات خاص برای گسترش آی‌سی‌تی تعیین‌کننده طرحهایی برای گسترش اقتصاد الکترونیکی اروپا است. برای ارائه مضامین سیاسی‌ـ ‌‌اقتصادی و اقتصاد الکترونیکی، این ویراست مستندات کام 2002 (com.2000) را نیز در بر دارد، این مستندات را کمیسیون اروپایی دربارة‌ اثرهای اقتصاد الکترونیکیِ تشکیلات اقتصادی اروپا تهیه کرده است