کتابخانه کامپیوتری پیوسته (oclc)

نویسنده:آذر افتخار

دانشجوی دوره کارشناسی کتابداری دانشگاه علامه طباطبایی

تاریخچه تاسیس oclc
oclc ارگانی غیر انتفاعی برای تحقیقات و خدمات رسانی کامپیوتری کتابخانه می باشد . در سال 1967 مسئولین دانشکده ها و مدارس عالی در اوهایو یک سیستم کامپیوتری به نام مرکز کتابخانه ای کالج اوهایو را ایجاد نمودند . که در آن کتابخانه های موسسات آکادمیک اوهایو می توانستند در منابع مشترک شده و هزینه ها را کاهش دهند . اولین دفاتر oclc در کتابخانه اصلی دانشگاه ایالتی اوهایو مستقر گردیدند و اولین دفتر کامپیوتری آن در مرکز تحقیقاتی (او . سی . یو) جای گرفت . فردریک کلیگور ، اولین مسئول oclc بود . در سال 1991 ساختمان مدیریت oclc توسعه یافت این شبکه دارای پنج مرکز مدیریت در کلمبو ، اوهایو و کتابخانه اصلی دانشگاه ایالتی اوهایو می باشد و محل کنونی آن در فرانتس رود 6565 در دوبلین است oclc از یک سیستم کامپیوتری منطقه ای برای 45 کالج اوهایو شروع شد و در نهایت به یک شبکه بین المللی تبدیل گردید . در سال 1977 اعضای oclc از اوهایو با عضویت کتابخانه های خارج از اوهایو موافقت کردند و به این تربیت . oclc به oclc کنونی تغییر نام داد و امروزه حدود 41 هزار کتابخانه از 82 کشور و حوزه جغرافیایی در سطح جهان در فعالیتهای oclc مشارکت داشته و از خدمات آن استفاده می نمایند.

♣ اهداف oclc
هدف oclc طراحی و ایجاد یک نظام کامپیوتری بود به نحوی که مشارکت منابع و تقلیل هزینه را برای کتابخانه های دانشگاهی و سازمانهای آکادمیک اوهایو به ارمغان آورد . در واقع هدف کلی و اساسی oclc که بر مبنای افزایش سهولت دستیابی و استفاده از پیکره روبه رشد دانش و اطلاعات علمی ، ادبی و آموزشی قرار دارد ، عبارت است از افزایش دسترسی پذیری منابع کتابخانه ای و کاهش نرخ رشد هزینه های کتابخانه و همچنین فراهم کردن امکان دسترسی هر چه بیشتر به دنیای اطلاعات . شبکه oclc در راستای تحقق این هدف کلی و اساسی ، اهداف ذیل را دنبال می کند استقرار ، نگهداری و پیاده کردن یک شبکه کتابخانه ای کامپیوتری و افزایش استفاده از کتابخانه ، بررسی و توجه به مسائل مربوط به کتابخانه ها وکتابداری ، فراهم نمودن امکانات و محصولاتی که به نفع استفاده کنندگان کتابخانه ها باشد . از جمله افزایش قابلیت دسترسی به منابع کتابخانه برای مراجعین به کتابخانه ها و کاهش هزینه های هر واحد کتابخانه .

♣ خدمات و سرویس های oclc
امروزه oclc به منظور تامین نیازهای انواع کتابخانه ها در سطح جهان ، طیف وسیعی از خدمات را ارائه می دهد که شامل ابزارهای فهرستنویسی ، پایگاههای اطلاعاتی مرجع و خدمات جستجو در اینترنت ، ابزارهای اشتراک و مبادله منابع ، خدمات حفاظت و رده بندی دهدهی دیویی می باشد همچنین امکان ارتباط با فروشندگان متعدد پایگاههای اطلاعاتی را میسر می سازد در واقع سرویسها و خدماتی که oclc انجام می دهد شامل خدمات فهرستنویسی ، امانت بین کتابخانه ای ، جستجو و فهرستگان ادواریها می باشد . به طور کلی می توان گفت که در سه زمینه خدمات مرجع و نشر الکترونیکی ، توسعه فهرستنویسی ، خدمات اشتراک منابع و توسعه بین المللی پیشرفت داشته است . یکی از مهترین خدمات و سرویسهای oclc سرویس امانت بین کتابخانه ای است که در سال 1979 معرفی گردید و از آن زمان با استفاده از این سرویس بیش از 14 میلیون امانت بین 6700 کتابخانه سراسر جهان انجام گرفت . یکی دیگر از این سرویسها خدمات جستجوی اولیه می باشد که به عنوان یک ابزار مرجع در سال 1991 معرفی شد و اکنون در 1946 کتابخانه استفاده می شود . وظیفه آن ارائه خدمات در زمینه مجلات الکترونیکی به کتابخانه ها و تامین نیازهای استفاده کنندگان راه دوراست . این سرویس با ایجاد یک ذخیره اطلاعات و فراهم نمودن امکان اشتراک کتابخانه ها (به طور مستقیم از طریق ناشر) در مجموعه چاپی مجلات علمی ، نقش خود را در توسعه مجموع ایفا می نماید . مقالات مجلات در oclc به طور الکترونیک ذخیره می شود . کتابخانه ها می توانند از طریق شبکه جهانی وب ، با استفاده از یک مرورگر وب اشتراکی و از طریق رابط پشتیبانی کننده از جستجو در مجلات به آنها دست یابند . از طریق خدمات جستجوی اولیه استفاده کنندگان می توانند به 70 پایگاه اطلاعاتی مشهور و شناخته شده دسترسی پیدا کنند . در حال حاضر این سرویس دارای صفحات جستجو و گرافیک های جدیدی است که انجام جستجوهای اساسی و پیشرفته را برای استفاده کنندگان به مراتب راحت تر کرده است . این بخش همچنین دارای پیوندهای (link) متعددی به منابع تمام متن ، مجلات تخصصی الکترونیکی ، منابع مرجع وب و پیوندهایی برای دستیابی به موجودی کتابخانه ها و امانت بین کتابخانه ای و خدمات تحویل مدرک می باشد .
یکی دیگر از خدمات و سرویس های oclc سرویس همکاری کتابخانه ای مرکز خدمات غرب است . این سرویس به منظور استفاده از قدرت جمعی 1700 کتابخانه عضو بر سه نوع خدمات متمرکز است و فراهم آوری امکاناتی برای ایجاد پایگاه اطلاعاتی ، حفاظت و رقمی کردن منابع و ایجاد فرصت های آموزش ، ایجاد پایگاه اطلاعاتی ، تخفیف های قابل توجهی از لحاظ مشترک شدن در منابع الکترونیکی به همراه دارد . حفاظت و رقمی کردن نیز به اصلاح دستیابی به اطلاعات کمک می کند و همچنین با اتحادیه ها و کنسرسیوم های رسمی و غیره رسمی کتابخانه ها ، موزه ها و آرشیوها در تعیین روشهای حفاظت مشارکت دارد . بخش حفاظت از منابع ، اقدام به ارائه خدمات میکروفیلمی و رقمی در غرب می نماید و نیز با شبکه های منطقه ای و سایر سازمانها برای تهیه خدمات مشاوره ای و آموزشی مرتبط همکاری می نماید . به طور کلی می توان گفت مهترین فعالیت های اصلی مرکز خدمات غرب عبارتند از برگزاری کارگاه های آموزشی و به نمایش گذاشتن محصولات و خدمات oclc توسعه فعالیتهای مربوط به آموزش فهرستنویسی ، توسعه برنامه های مدیریت کتابخانه ، خدمات مرجع و حفاظت و رقمی سازی.

♣ عضویت در oclc
به دنبال تشکیل شورای استفاده کنندگان oclc امروزه انواع مختلف کتابخانه ها از خدمات oclc استفاده می نماید . این شورا متشکل از کتابداران و سایر شرکائی است که شایستگی و صلاحیت آنها برای عضویت منوط به میزان سهمی است که در فهرستگان آنلاین oclc دارند . از سال 1973 کتابخانه های غیر آکادمیک توانستند عضو oclc شوند و نیز برتعداد شبکه های خارج از ایالاتی که به oclc پیوستند افزوده گشت . کتابخانه ها با عضویت در oclc می توانند به همه اطلاعات جهانی و به تمامی خدمات و پایگاههای اطلاعاتی دسترسی یابند . این عضویت ، بزرگترین کنسر سیوم کتابخانه های جهانی را در بر می گیرد و در بین سایر شبکه های کتابشناختی بیشترین تعداد اعضاء را دارد . تعداد اعضای آن تا سال 1991 بیش از 7000 کتابخانه در سراسر دنیا بود که اکثر آنها از امریکا وکانادا بودند .

♣ پایگاههای اطلاعاتی oclc
 oclc در راستای اهداف و فعالیتهای خود دارای پایگاههای اطلاعاتی متعددی است و همچنین امکان ارتباط با فروشندگان متعدد پایگاه های اطلاعاتی را میسر می سازد . به طور کلی پایگاههای اطلاعاتی oclc شامل موارد زیر می باشد .
World cat , Articlefirst , Net first , Electonic collection online , paperfirst , pais interntional , proceedings first , oclc union lists of periodicals
در این میان پایگاههای اطلاعاتی world cat بیشترین استفاده را در آموزش عالی دارد و سابقه دانش بشری را از 4000 سال گذشته تا کنون به 400 زبان در برمی گیرد و و ورلدکات بزرگترین پایگاه اطلاعاتی کتابشناختی در جهان است که حاوی بیش از 46 میلیون رکورد فهرستنویسی از کتابخانه های سراسر جهان بوده و هر پانزده ثانیه یک رکورد جدید به آن اضافه می گردد . این رکوردها شامل کتاب ، نسخ دستی ، نوارهای ویدیویی و صوتی ، نشریات اداری ، روزنامه ها ، نقشه ها و برنامه های کامپیوتری می باشد . به علاوه محصولات میکروفیلم و میکروفیش را به شکل نوار با فرمت کارتی فهرست می کند . ورلدکات طرح هایی را برای توسعه مجموعه ، فهرستنویسی ، کنترل مستند و خدمات گذشته نگر ارائه می نماید . می توان از طریق سیستم های محلی به طرق مستقیم به ورله کات دسترسی یافت .
از دیگر پایگاههای اطلاعاتی معتبر وپرکاربرد oclc فهرستگان پایگاه اطلاعاتی مجلات می باشد و به بیش از 750000 رکورد کتابشناختی مرتبط شده است.

♣ نحوه اداره oclc
شبکه oclc توسط اعضای آن اداره می شود ساختار مدیریتی آن متشکل از اعضای عمومی ، شورای اعضاء و هیات امناء می باشد .
♣ نشانی و نحوه دسترسی

mailing Addres : oclc online computer library center , Inc . 6565 frantz Road Dublin , oH 43017 - 3395 , USA
Telephone [phone]) (1-800-848-5878 USA And canada)
fax : +1 - 614 - 764 - 6096
Email : [e-mail]   
web site : www.oclc.org  

منابع و مأخذ
1ـ دانشنامه کتابداری و اطلاع رسانی ، تالیف پوری سلطانی ، تهران ، فرهنگ معاصر ، 1379
2ـ نطام نمایه سازی و ورداسمیت در شبکه کتابشناسی (او . سی . ال . سی) نوشته فاطمه معتمدی . فصلنامه علوم اطلاع رسانی ، دوره 17 شماره سوم و چهارم و بهار و تابستان 1381 . ص 12 - 16 .

3. aboat oclc .{ online } available at : › www.oclc.com  ‹ Accessd in : 25 mar 2003